Con người là loài ăn tạp, đó là một kiến thức "xưa như Trái Đất". Nhưng với trào lưu ăn uống hiện đại, chúng ta đang chạy theo những thói quen ăn uống thịnh hành trái ngược với bản chất sinh học (cắt giảm tinh bột, bỏ đường, bỏ muối, chỉ ăn thịt, giảm mỡ...) một cách cực đoan. Liệu điều đó có khiến ta khoẻ mạnh hơn? Hãy cùng ELLE Man tìm hiểu thêm trong bài viết này.
Ăn tạp là một khái niệm không mới, nhưng để hiểu thế nào là ăn tạp và tại sao “con người nên ăn tạp” thay vì theo đuổi lối ăn kiêng cực đoan hot trend hiện nay thì có lẽ mỗi chúng ta cần phải nhìn lại một chút.
Ăn tạp – ăn gì cũng xong
“Ăn tạp” là khái niệm chỉ một lối ăn đầy đủ cả động và thực vật và loài ăn tạp là loài có khả năng hấp thụ gần như toàn bộ dinh dưỡng của động và thực vật. Khác với loài ăn thuần cỏ hay thuần thịt không thể hấp thụ dinh dưỡng từ thức ăn không dành cho chúng, loài ăn tạp với thiết kế răng, xương, dạ dày, ruột hoàn toàn phù hợp với lối ăn đa dạng, phong phú.
Ảnh: Toa Heftiba /Unsplash
Loài ăn tạp bao gồm con người và chó, mèo, lợn… Trong số đó, ban đầu chó xuất phát từ loài ăn thịt còn tổ tiên của lợn ăn cỏ, nhưng sau một thời gian dài tiến hoá, chúng đã từ từ trở thành loài động vật ăn tạp hết sức tự nhiên và điêu luyện. Với con người, phần răng không quá to và sắc để xé thịt, hay dạ dày không chia bốn ngăn để hấp thu dinh dưỡng nghèo nàn từ cỏ, chúng ta buộc phải ăn đa dạng từ thịt, cá, rau, trái cây đến tinh bột…
Ảnh: Julia Zolotova/ Unsplash
Loài ăn tạp có khả năng thích nghi cao và có mặt ở hầu hết mọi nơi trên thế giới. Đặc biệt là con người, những khả năng thích nghi và sinh tồn mạnh mẽ đã được chúng ta phát triển và nâng tầm lên một cách vượt trội. Dù là đồng cỏ xanh trên thảo nguyên, hay nơi tuyết trắng lạnh giá, những sa mạc nóng khô, hay vùng đồng bằng giàu thức ăn ngon… đều có dấu chân con người. Nhưng liệu ăn tạp ở thế giới hiện đại có dễ dàng và lý tưởng như tổ tiên ta đã từng?
Khi loài người thời cổ đại khi còn là những nhóm lẻ tẻ, duy trì thói quen săn bắn và hái lượm thì việc ăn tạp ở bất cứ đâu cũng là một thiên đường. Từ quả mọng đến thịt thú rừng, nước suối đầy khoáng, nấm và hạt nhiều vô kể, con người ung dung tận hưởng và trải nghiệm.
Con người thời săn bắt hái lượm đầy hoang dã.
Cho đến khi dân số ngày một đông đúc, đất thì vẫn vậy, loài người buộc phải từ bỏ lối sống du mục nay đây mai đó, tụ về một chỗ và tập trồng trọt, chăn nuôi từ đây.
Những cánh đồng lúa mì đánh dấu một bước ngoặt cho chuyện sinh tồn của loài người. Ảnh: rajeev ramdas/unsplash
Lúc này, những bất cập bắt đầu nảy sinh khi không phải vùng đất nào cũng có thể đa dạng hoá thức ăn như xưa. Con người thiếu đủ thứ nọ kia, những bệnh tật cũng từ đó sinh ra. Và sự phát triển chóng mặt của ngành công nghiệp thực phẩm cũng kéo đến vô số hệ luỵ cho con người.
Đồ ăn đóng hộp – món khoái khẩu của loài người từ những năm 30 đến tận ngày nay.
Đầu tiên là phong trào “giải phóng bữa ăn” của các tập đoàn bán thức ăn nhanh sừng sỏ. Những cuộc đổ bộ của thực phẩm đóng hộp tiện lợi, với hàng sa số hoá chất. Tiếp đến là những mốt ăn thời thượng low carb chỉ ăn thịt, keto chỉ cắt hoàn toàn tinh bột. Và những ngày tháng triền miên uống hàng chục loại thực phẩm chức năng bổ sung vitamin, bổ sung collagen và thậm chí là viên uống diệp lục. Thật bất ngờ là loài người sống giữa những toà cao ốc chọc trời, lười đi xa hơn cây số để mua một túi rau, lại sẵn sàng vớ lấy lọ “viên uống bổ sung chất xơ” nhằm cứu lấy hệ tiêu hoá đang kêu réo vì thiếu rau.
Những viên thuốc nhỏ xíu chứa chất xơ, và… hàng chục hoá chất khác.
Những thói quen này không được thiết kế để loài ăn tạp trở nên khoẻ mạnh. Chúng trói buộc con người vào một thế tiến thoái lưỡng nan, khiến con người dần lãng quên một bản năng ăn uống rất tự nhiên, phụ thuộc hoàn toàn vào thức ăn sẵn, thực phẩm nhân tạo, ngày càng tiến dần tới con đường béo phì, tim mạch và mệt mỏi.
Tiếp theo, phong trào fitness với một cơ bụng săn chắc, chân tay thon gọn, nhiều cơ và giảm càng nhiều mỡ càng tốt. Thật sự, đây là điều tốt, nhưng có một vài chế độ ăn đi theo lại khá nguy hại. Chúng ta có cần thiết phải loại bỏ hoàn toàn mỡ ra khỏi cơ thể? Hãy luôn giữ lại một phần nhỏ mỡ, vì sức khoẻ tự nhiên của bạn.
Ảnh: Edward Howell/Unsplash
Chế độ ăn low-carb và chế độ ăn keto, vốn ban đầu sinh ra để dành cho một vài đối tượng nhất định, dần trở nên phổ biến với một nhóm người và giờ lại bùng nổ trở thành những xu hướng ăn rất được yêu thích cho số đông. Trong phạm vi bài viết không thể lạm bàn quá sâu về những nghiên cứu khoa học hay tác hại của những mốt ăn mới, nhưng chắc chắn một lối ăn uống cực đoan như vậy sẽ không phù hợp với thể trạng của số đông và có thể áp dụng trong thời gian dài, bất chấp việc chúng có mang lại cho bạn một thân hình thon thả đến đâu.
Carnivore – một chế độ ăn toàn thịt.
Sau những chế độ ăn, chúng ta nên suy xét cả nguồn gốc của những thứ ta ăn. Liệu quả cam tươi rói bạn đang ăn có chứa thuốc trừ sâu, hay gói bánh bạn ăn sẽ có bao nhiêu hoá chất ngoài lecthin (chiết xuất đậu nành), corn syrup (đường bắp)… Tất cả những chất này đều là một mối nguy hại tiềm ẩn cho một hệ thống tiêu hoá tự nhiên.
Với tâm thế gợi nhắc về một bản năng ăn uống rất sơ khai của con người, bài viết như một lời sẻ chia nỗi niềm và đưa ra một bức tranh tổng thể về khái niệm ăn tạp trong xu hướng hiện đại. Mong rằng mỗi độc giả của tạp chí ELLE Man đều duy trì được một lối sống khoẻ mạnh và giữ được thói quen ăn uống tốt nhất.
Hãy luôn đa dạng bữa ăn của mình. Vì con người là loài ăn tạp!
