Đôi giày sneaker đầu tiên được tạo ra bởi Wait Webster vào những năm 1870. Vì vậy, nếu tính đến năm 2020, nó đã và đang trải qua 150 năm phát triển. Hãy cùng ELLE Man nhìn lại quá trình đã khiến món đồ thời trang này trở thành biểu tượng của thời trang đương đại.
Trải qua rất nhiều biến động và thay đổi, giày sneaker đã dần dần vượt ra khỏi giới hạn vốn có của nó. Từ một món đồ thời trang chỉ phục vụ cho các vận động viên thể thao, những đôi giày sneaker đã trở nên phổ biến trên toàn thế giới và có thể sử dụng cho rất nhiều nhu cầu. Tuy nhiên, không phải tất cả những người chơi giày hay những sneakerhead cũng đều biết và quan tâm về lịch sử phát triển của món đồ thời trang này.
Nhân dịp bước sang cột mốc 150 năm kể từ ngày những đôi sneaker đầu tiên được ra đời, hãy cùng ELLE Man nhìn lại quá trình đã khiến món đồ thời trang này trở thành biểu tượng của thời trang đương đại.
Nửa cuối thế kỉ 19
Những đôi giày Plimsoll đầu tiên Ảnh: Swim Ink 2 LLC
Ban đầu nó được gọi là giày Plimsoll và trông cũng rất khác biệt so với những đôi giày sneaker hiện nay. Những đôi Plimsoll thường có chất liệu vải rất mỏng, đế cao su và đều chỉ được dùng cho các hoạt động thể thao.
Một con phố bán giày sneaker cuối thế kỉ 19 Ảnh: George Rinhart
Đến năm 1892, hãng cao su Goodyear cho ra mắt mẫu giày mới có tên là Ked, chúng tuy dựa trên thiết kế của những đôi Plimsoll nhưng được thay bằng vải canvas và có phần đế dày hơn. Phần dây giày cũng được thêm vào trong các mẫu giày Ked giúp cho người mang có nhiều sự lựa chọn hơn.
Đầu những năm 1900
Một nhóm thanh niên ở North Carolina đang trên chân những đôi giày plimsoll trong lúc tập boxing Ảnh: Kirn Vintage Stock
Những đôi Plimsoll vẫn rất phổ biến và là sự lựa chọn số một của giới trẻ trong suốt đầu những năm 1900
Vận động viên điền kinh Alvin Kraenzlein đang mang một đôi Plimsoll trong lúc luyện tập cho Thế vận hội Olympic 1916 ở Berlin Ảnh: Ullstein Bild
Mãi đến năm 1917, khi những đôi giày Ked bắt đầu được sản xuất hàng loạt thì chúng trở nên phổ biến ở khắp mọi nơi và đủ sức cạnh tranh với những đôi Splimsoll.
Người đàn ông đang mang một đôi Ked năm 1917 Ảnh: The New York Historical Society
Thập niên 1920
Một trận đấu boxing vào năm 1920 Ảnh: MirrorPix
Những năm 1920 đánh dấu sự thống của bộ môn thể thao boxing. Chính vì thế, các hãng sản xuất giày thể thao lúc bấy giờ đã bắt đầu thay đổi thiết kế của chúng để phù hợp hơn với yêu cầu của bộ môn này. Những đôi giày sneaker được thiết kế đặc biệt đã giúp cho không chỉ các võ sĩ boxing mà còn cho cả các vận động viên điền kinh trở nên nhanh nhẹn và thoải mái hơn khi thi đấu.
Vận động viên điền kinh người Anh Albert Hill, người giành chiến thắng ở cả hai chặng đua 800m và 1500m tại Thế vận hội mùa hè năm 1920 đã mang một đôi giày được thiết kế đặc biệt cho việc tăng tốc với khoảng cách ngắn Ảnh Hulton Archive
Goodyear bắt đầu nhận ra tiềm năng và đã áp dụng thiết kế đặc biệt đấy lên những đôi giày Ked của họ trong nhiều bộ môn thể thao khác.
Một cầu thủ đang trên chân một đôi Ked trong trận bóng bầu dục vào năm 1925 Ảnh: Bettmann
Một trong những mẫu giày sneaker kiểu cũ cuối cùng vào đầu những năm 1930 Ảnh: The Montifraulo Collection
Những đôi giày sneaker trong thời gian này bắt đầu thay đổi về thiết kế và dần tiệm cận hơn với thời điểm hiện tại. Với sự thay đổi trong kiểu dáng và các chi tiết cắt chéo ở phần đế giày cao su đã làm tăng độ bám cho người mang.
Một thiết kế giày phổ biến cho vận động viên quần vợt vào những năm 1930 Ảnh: H. Armstrong Roberts
Mặc dù Adolf “Adi” Dassler (nhà sáng lập của adidas) đã tạo ra một mẫu giày chạy bộ hiện đại vào năm 1925. Nhưng đến năm 1976, thiết kế của ông mới được đón nhận rộng rãi khi vận động viên Jesse Owens, đồng thời cũng là chủ nhân của tấm huy chương vàng Olympic, mang một đôi giày của Dassler trong các trận đấu của kì thế vận hội 1936
Jesse Owens trong Thế vận hội mùa hè 1936 Ảnh: Print CollectorNhững mẫu giày thể thao sneaker chính là sự lựa chọn hàng đầu cho trẻ em vào cuối những năm 1936 Ảnh: H. Armstrong Roberts
Thập niên 1940
Những đôi giày sneaker xuất hiện tại một trại huấn luyện binh lính vào đầu Thế chiến thứ 2 Ảnh: William C. Shrout
Trong thế chiến thứ hai, những đôi giày sneaker thường được thay cho những đôi giày tây giúp các binh lính có được cảm giác thoải mái hơn trong việc huấn luyện.
Một cậu bé kéo chiếc xe thu gom giày cũ đến trại tái chế trong giai đoạn căng thẳng của Thế chiến thứ 2 Ảnh: Smith Collection
Đến cuối thập niên 1940, mẫu giày bóng rổ All-Stars do Converse thiết kếbắt đầu phổ biến khắp các trường học và trở thành mẫu giày biểu tượng của hãng. Cũng trong thời gian này, Adolf Dassler bắt đầu bành trướng thương hiệu adidas đồng thời đăng kí bản quyền cho logo ba sọc đặc trưng.
Một mẫu Converse All-Stars trong trận bóng rổ cuối những năm 1940 Ảnh: Bob Watson
Thập niên 1950
Một mẫu giày chạy đặc trưng vào những năm 50 Ảnh: Bettmann
Những đôi giày sneaker, đặc biệt là những đôi giày chạy bộ tiếp tục phổ biến trong mọi lĩnh vực thể thao. Một số mẫu giày trong thời gian này thường có thêm phần gai nhọn ở gót giày giúp tăng thêm hiệu quả cho các vận động viên chạy nước rút.
Một áp phích quảng cáo của Ked vào năm 1957 Ảnh: Picture Post
Sang nửa cuối của thập niên 50, những mẫu thiết kế giày sneaker đã bắt đầu mang đặc trưng riêng của từng hãng. Điều này giúp cho những mẫu giày sneaker trên thị trường trong thời gian này rất dễ để nhận biết thương hiệu, ngoại trừ phần chất liệu vải canvas và phần đế cao su vốn có.
Những mẫu thiết kế giày sneaker trong thập niên 60 không còn na ná nhau nữa Ảnh: Ullstein Bild
Thập niên 1960
Hai người phụ nữ thích thú với mẫu giày có gai nhọn ở đế của adidas Ảnh: Keystone-FranceNhững đôi giày Converse All-Stars ngày càng trở nên phổ biến, đặc biệt là đối với trẻ em Ảnh: H. Armstrong Roberts
Quần vợt bắt đầu phổ biến ở Hoa Kỳ vào những năm 60, đánh dấu sự lan rộng về thị trường của những đôi giày sneaker, đặc biệt là dòng giày tennis.
Một mẫu giày tennis chuyên dụng cho mặt sân đất nện cuối những năm 60 Ảnh: Pictorial Parade
Thập niên 70
Vận động viên chạy bộ người Anh Tony Simmons khoe đôi giày thể thao của adidas trước một chặng đua tầm trung Ảnh: Pryke
Những năm 70 đánh dấu sự thống trị của adidas trong lĩnh vực giày chạy bộ. Các mẫu giày của thương hiệu này xuất hiện ở khắp nơi và thường được quảng bá rộng rãi trên nhiều phương tiện thông tin đại chúng lúc bấy giờ.
Ngôi sao truyền hình Lee Majors xuất hiện với một đôi giày adidas trong bộ phim dài tập The Six Million Dollar Man Ảnh: IMDbCựu vận động viên Bruce Jenner (sau này lầ người mẫu chuyển giới Caitlyn Jenner) từng mang một đôi giày adidas trong chiến thắng của tuyển Mĩ ở bộ môn phối hợp tại kì Olympic 1976 Ảnh: Focus On Sport
Cũng trong thời gian này, những đôi sneaker ngày càng được trang bị nhiều tính năng hỗ trợ hơn ở phần gót giày và mũi giày.
Một mẫu sneaker vào cuối những năm 70 Ảnh: Denver Post
Vận động viên Sebastian Coe thay một đôi Nike sang một đôi giày chạy chuyên dụng trong một cuộc đua ở London vào năm 1982 Ảnh: Hulton Deutsch
Năm 1984, mẫu giày Air Jordan lần đầu tiên được sản xuất dành riêng cho huyền thoại bóng rổ Michael Jordan, đánh dấu sự hợp tác lâu dài giữa Nike và Jordan cho đến thời điểm hiện tại. Đợt phát hành một năm sau đó đã chứng kiến một cơn sốt lớn, biến Nike Air Jordan trở thành một trong những mẫu giày giá trị nhất thế giới
Một mẫu giày Air Jordan trong những năm 80 Ảnh: Focus On Sport
Những năm 80 là thời điểm tranh đấu quyết liệt giữa hai thương hiệu giày thể thao Nike và adidas. Trong khi Nike tập trung vào thị trường thể thao (performance) thì adidas lại hướng đến đối tượng người dùng có nhu cầu sử dụng giày sneaker trong các hoạt động văn hóa, sinh hoạt cơ bản hằng ngày (lifestyle). Điều này được thể hiện bởi sự hợp tác giữa adidas và nhóm nhạc hip-hop Run-D.M.C trong nửa cuối của những năm 80.
Nhóm nhạc Run-D.M.C quảng bá cho một mẫu giày của Adidas vào năm 1985 Ảnh: Oliver MorrisMẫu giày Air Force STS của Nike với dấu swoosh đặc trưng được phát hành vào cuối thập niên 80 Ảnh: Henry Groskinsky
Thập niên 1990
Một đôi sneaker mang phong cách chunky xuất hiện trong bộ phim sit-com truyền hình The Fresh Prince of Bel-Air Ảnh: NBC
Sneaker tiếp tục gây sức ảnh hưởng của mình lên thời trang thế giới. Với sức hút khắp nơi kể từ đợt phát hành đầu tiên của mẫu giày Instapump, Reebok đã tiến sâu hơn vào cuộc chơi giày thể thao của những ông lớn khacs như Puma, adidas, Nike,…
Mẫu giày Reebok Instapump với cơ chế bơm hơi độc đáo vào năm 1995 Ảnh: James Keyser
Với việc thương hiệu Air Jordan có dấu hiệu tuột giảm doanh số, Nike được cho là đã cân nhắc việc bỏ thương hiệu này, cho đến khi phiên bản Air Jordan 11 được phát hành vào năm 1996. Thiết kế của nó đã mang đến doanh số khổng lồ đồng thời dẫn đầu xu hướng thời trang trong nhiều năm tiếp theo.
Một trong những phối màu phổ biến nhất của Air Jordan 11 Ảnh: Robyn Beck
Những đôi chunky sneaker đang là xu hương của thập niên 2010 và nhiều người cho rằng điều đó là do sự ảnh hưởng của thế hệ Millennial. Tuy nhiên, sự thật thì những đôi giày quá khổ ấy đã từng phổ biến đối với mọi giới tính và lứa tuổi từ cuối những năm 90 của thế kỉ 20.
Một đôi chunky sneaker của Nike vào cuối thâọ niên 90 Ảnh: New York Daily News
Thập niên 2000
Một mẫu giày chạy bộ của Nike đầu những năm 2000 được trang bị phần đệm khí đặc biệt ở đế giày Ảnh: John B. Carnett
Thời gian này đánh dấu sự tùy biến vượt bật của những đôi giày sneaker. Sự sáng tạo không ngừng của các nhà thiết kế đã đẩy giới hạn của những đôi giày vốn chỉ dùng để chơi thể thao trở thành một món đồ thời trang thiết yếu.
Một mẫu custom độc đáo trên đôi Air Force 1 của Nike Ảnh: Keith BeatyUsain Bolt phá kỷ lục thế giới trong chặng đua 100 mét tại Thế vận hội Bắc Kinh 2008. Đôi giày thể thao bằng vàng của anh ấy cùng việc kết thúc chặng đua với phần dây bị bung ra chính là một trong những khoảnh ấn tượng nhất trong kì Olympic năm đấy Ảnh: Michael Steele
Không chỉ phát triển ở khả năng tùy biến thiết kế, những đôi giày sneaker trong thời gian này còn được trang bị rất nhiều công nghệ và các tính năng vật lí liên quan đến khí động học.
Bằng việc mô phỏng các chuyển động của một đôi chân trần, Nike đã vận dụng các tính chất về khí động học lên mẫu giày Nike Free vào năm 2005 Ảnh: Boston Globe
Justin Timberlake trên chân đôi Air Jordan 11 vào đầu năm 2010 Ảnh: James Devaney
Những đôi Air Jordan lâu đời vẫn là một cái gì đó rất có giá trị trong mắt của những tín đồ đam mê giày cho đến tận ngày nay. Sự hợp tác của Nike với Off-white,Travis Scott và gần đây nhất là thương hiệu thời trang high-end Dior đã liên tục làm rung chuyển nền thời trang thế giới.
Mẫu giày Air Jordan 1 Retro High OG luôn là thứ mà mọi sneakerhead thèm khát Ảnh: Jeff Kowalsky
Tuy nhiên, adidas cũng không hề kém cạnh. Kể từ năm 2015, khi Yeezy lần đầu được ra mắt, mẫu giày hợp tác với rapper Kanye West ấy đã liên tục tung ra những bản tái phát hành và nhiều phối màu khác nhau. Điều đó đã cho thấy tham vọng đồng thời còn là lời tuyên bố và đe dọa đanh thép đối với sự thống trị của Air Jordan trong thời gian này.
Một trong số những phối màu đầu tiên của adidas Yeezy 350 2.0 Ảnh: Christian Vierig
