Giấc mơ hoạt hình Việt nhìn từ cơn sốt “Na Tra: Ma Đồng Náo Hải”

1. “Na Tra 2” và cơn địa chấn rung chuyển màn ảnh Trung Quốc

Chỉ chưa đầy một tháng, tác phẩm của đạo diễn Sủi Cảo đã phá vỡ gần 100 kỷ lục, bao gồm phim điện ảnh có doanh thu và lượng khán giả cao nhất trong lịch sử Trung Quốc đại lục, phim có doanh thu cao nhất toàn cầu trong năm 2025, đồng thời là tác phẩm đầu tiên của Trung Quốc và châu Á cán mốc 10 tỷ NDT.

Theo thống kê từ Reuters, vào tối 18/2, Na Tra 2 đã chạm mốc 1,7 tỷ USD, chính thức vượt Inside Out 2 của Disney để trở thành bộ phim hoạt hình có doanh thu cao nhất mọi thời đại. Đáng chú ý, hơn 99% doanh thu của Na Tra 2 đến từ thị trường nội địa.

Bên cạnh khuynh đảo phòng vé, Na Tra 2 còn tạo ra hiệu ứng dây chuyền bùng nổ trong giới tài chính. Theo truyền thông Trung Quốc, cổ phiếu nhà phát hành chính của bộ phim, Light Media, tăng liên tiếp trong bảy ngày giao dịch. Tính đến khi thị trường đóng cửa vào ngày 13/2, cổ phiếu của công ty này đã tăng hơn 203%, nâng tổng giá trị thị trường lên 84,899 tỷ NDT, đồng nghĩa với việc giá trị vốn hóa đã tăng thêm 56,9 tỷ NDT.

Hiệu ứng của Na Tra 2 còn lan tỏa mạnh mẽ đến thị trường bán lẻ và các ngành công nghiệp phụ trợ. Theo báo cáo của CCTV, các sản phẩm “ăn theo” bộ phim như vòng càn khôn, cốc nước, mô hình, túi mù… đang trở thành mặt hàng hot. Điều này cho thấy, không chỉ giới làm phim mà cả ngành kinh doanh hàng tiêu dùng cũng đang được hưởng lợi trực tiếp từ cơn sốt văn hóa mang tên Na Tra 2.

Sự thành công vượt trội của bộ phim là cột mốc quan trọng đối với nền điện ảnh Trung Quốc và phản ánh sự trỗi dậy mạnh mẽ của hoạt hình châu Á trên sân chơi quốc tế. Nhiều nhà phê bình đồng thuận rằng bộ phim chinh phục khán giả nhờ sự kết hợp hài hòa giữa yếu tố truyền thống và công nghệ làm phim hiện đại.

Nếu trước đây, hoạt hình Trung Quốc vẫn bị xem là “sân sau” của những gã khổng lồ phương Tây như Disney hay Pixar, thì thành công của Na Tra 2 chính là một tuyên ngôn mạnh mẽ: Thời kỳ độc tôn của Hollywood không còn bất khả xâm phạm. Đây có thể chính là điểm khởi đầu cho sự trỗi dậy thực sự của hoạt hình Hoa ngữ, khẳng định rằng ngành công nghiệp điện ảnh này đủ khả năng sản xuất những tác phẩm tầm cỡ toàn cầu, đồng thời định hình lại cán cân quyền lực của ngành điện ảnh thế giới.

2. Phim hoạt hình Việt Nam: Vì sao vẫn chật vật để tỏa sáng?

Sau nhiều năm bị lấn át bởi các thương hiệu hoạt hình ngoại, ngành phim hoạt hình Việt đang dần có những bước chuyển mình mạnh mẽ. Trong vòng một thập kỷ qua, số lượng phim hoạt hình Việt đã gia tăng đáng kể, với gần 800 tác phẩm được sản xuất, trung bình 25-30 phim mỗi năm.

Tuy nhiên, nếu đặt trong bối cảnh chung của thị trường, số lượng phim hoạt hình ra rạp và đạt doanh thu cao ở Việt Nam vẫn quá ít ỏi và phần lớn các phim vẫn có thời lượng ngắn, chủ yếu phục vụ chiếu truyền hình và nền tảng số, chưa thực sự tạo nên cú hích trên màn ảnh rộng. Trong khi những thương hiệu hoạt hình nước ngoài như Frozen, Minions, Kung Fu Panda… liên tục lập kỷ lục doanh thu tại Việt Nam, thì hoạt hình nội địa vẫn chưa thể tạo ra một thương hiệu mang tầm ảnh hưởng tương tự.

Một xu hướng đáng chú ý trong những năm gần đây là sự trỗi dậy của dòng phim hoạt hình khai thác văn hóa truyền thống. Nếu Trung Quốc có Na Tra, Tây Du Ký, Hoa Mộc Lan, Bạch Xà, Khương Tử Nha, Nhật Bản có Attack on Titan, Doraemon, Detective Conan thì phim hoạt hình Việt Nam – một quốc gia sở hữu kho tàng truyện dân gian, thần thoại phong phú không kém nước bạn như Sọ Dừa, Thạch Sanh, Sơn Tinh – Thủy Tinh, Thánh Gióng, Chử Đồng Tử… vẫn chưa thể bứt phá mạnh mẽ trên màn ảnh rộng. Nguyên nhân ngoài ở yếu tố nội dung còn liên quan trực tiếp đến thói quen tiếp cận của khán giả, vấn đề đầu tư, nhân lực và công nghệ.

Theo NSƯT Trịnh Lâm Tùng – CEO Alpha Animation Studio: “Rào cản đến từ rất nhiều yếu tố nhưng lớn nhất đó chính là quan điểm đã bị ăn sâu qua nhiều thế hệ: Hoạt hình chỉ là phương tiện giải trí nhẹ nhàng, mang tính giáo dục đơn giản hoặc chỉ phục vụ gia công cho nước ngoài.… Điều này vô tình khiến giá trị thực của ngành “công nghiệp hoạt hình” chưa được nhìn nhận đúng mức. Trong khi đó, tại các quốc gia như Nhật Bản, Mỹ, Trung Quốc, Hàn Quốc, hoạt hình được xem là một ngành công nghiệp “xanh” với tiềm năng kinh tế khổng lồ. Không chỉ đóng góp về mặt tài chính, ngành này còn tạo ra ảnh hưởng sâu rộng trong nhiều lĩnh vực như văn hóa và xã hội…”

Một thách thức khác đối với hoạt hình chiếu rạp tại Việt Nam là đối tượng khán giả chính – trẻ em – chưa hình thành thói quen đến rạp. Khác với phim điện ảnh thông thường, một bộ phim hoạt hình muốn thành công ngoài phải hay còn phải đủ hấp dẫn để thuyết phục cả phụ huynh và các bé. Do đó, bài toán của hoạt hình Việt không chỉ là làm ra phim, mà còn là làm thế nào để phim thực sự đến với công chúng.

““Natra 2” thắng đậm không đơn giản bởi chất lượng của bộ phim, tài năng của đạo diễn mà phần lớn đến từ một chiến dịch truyền thông bài bản đã chạm đến “lòng tự hào dân tộc” của một đất nước có thị phần nội địa lớn nhất thế giới. Để xây dựng được một hệ sinh thái lớn mạnh, lâu bền khai thác đa nền tảng và mở rộng thị trường quốc tế cần rất nhiều sự nỗ lực của công ty và sự chung tay của cộng đồng các hiệp hội làm nghề, sự hỗ trợ của các cơ quan quản lý nhà nước và đặc biệt nhất đó chính là sự yêu thương, ủng hộ và “rộng lòng” đón nhận của khán giả cả nước.”, anh Trịnh Lâm Tùng chia sẻ.

Hơn thế, để một bộ phim hoạt hình 3D đạt chuẩn quốc tế ra đời, đòi hỏi nguồn vốn khổng lồ với đội ngũ hàng nghìn nhân sự, cùng hệ thống công nghệ hiện đại từ phần mềm đến phần cứng. Đặc biệt, với những tác phẩm mang giá trị văn hóa, sự hỗ trợ từ các cơ quan quản lý là yếu tố then chốt giúp đưa hình ảnh dân tộc ra thế giới. Tuy nhiên, ngành hoạt hình Việt Nam vẫn loay hoay trước thách thức lớn: thiếu kinh phí, nhân lực và kinh nghiệm để tạo nên những sản phẩm đủ sức cạnh tranh. Con đường chinh phục khán giả quốc tế vẫn rộng mở, nhưng để đi đến đích, cần một chiến lược dài hơi và những cú hích mạnh mẽ hơn.

3. Những bước chân nhỏ trên hành trình dài

Dù còn đối diện với nhiều thách thức, nhưng năm 2025 hứa hẹn là cột mốc đáng nhớ của phim hoạt hình Việt Nam khi hàng loạt dự án hoạt hình nội địa được công bố. Sconnect chuẩn bị ra mắt hai phim hoạt hình chiếu rạp: Wolfoo và cuộc đua tam giới và Chiến binh gốm (Blank Blank). Đơn vị này với Sun Media cũng hiện đang hợp tác sản xuất Matt, Not Again – Cuộc phiêu lưu của cậu bé thiên tài Matt.

Trong đó, Chiến binh gốm thu hút sự chú ý khi là bộ phim điện ảnh đầu tiên của Việt Nam được thực hiện hoàn toàn bằng công nghệ stop-motion – một hình thức làm phim đầy thách thức mà ngay cả các studio lớn trên thế giới cũng dè chừng. Bộ phim dài 76 phút kể câu chuyện về một cậu bé người gốm bị xa lánh vì sự khác biệt của mình, cho đến khi biến cố đưa cậu vào một hành trình sinh tử chống lại thế lực tà ác.

Một dự án khác cũng được mong chờ là Wolfoo và cuộc đua tam giới, phần tiếp theo của Wolfoo và hòn đảo kỳ bí (2023). Bộ phim hoạt hình 2D xoay quanh cuộc đua xe mạo hiểm giữa cậu bé Wolfoo và cha mình – nơi cả hai buộc phải gác lại mâu thuẫn cá nhân để đối mặt với những thử thách đầy hiểm nguy tại Tam giới.

Sau thành công của U Linh tích ký: Bột thần kỳ (2022), Sun Wolf Animation Studio tiếp tục triển khai dự án Tản Viên Phong Châu, lấy cảm hứng từ truyền thuyết Sơn Tinh – Thủy Tinh, dự kiến ra mắt vào năm 2025.

Cũng khai thác câu chuyện mang màu sắc dân gian, Alpha Animation Studio – đơn vị đứng sau Truyền thuyết Kim Ngưu lên kế hoạch xây dựng hệ sinh thái IP bài bản bằng cách ra mắt trước series Trạng Quỳnh thời nhí nhố, tạo tiền đề để nhân vật làm quen với khán giả trước khi xuất hiện trên màn ảnh rộng. Đây được xem là bước đi chiến lược, mở đường cho Truyền thuyết Kim Ngưu tiếp cận công chúng một cách tự nhiên và hiệu quả hơn.

Là bộ phim hoạt hình 3D đầu tiên của Việt Nam, Truyền thuyết Kim Ngưu mang theo sứ mệnh lớn: bảo tồn và lan tỏa những giá trị văn hóa dân tộc ra thế giới. Bộ phim dự kiến ra mắt ngày Quốc tế Thiếu nhi, hứa hẹn mở ra một cuộc phiêu lưu đầy kịch tính và hài hước.

Bên cạnh đó, điện ảnh Việt chứng kiến một bước tiến quan trọng khi lần đầu tiên một tác phẩm văn học kinh điển được chuyển thể thành phim hoạt hình 3D chiếu rạp. Dế mèn: Cuộc phiêu lưu tới Xóm Lầy Lội lấy cảm hứng từ Dế Mèn phiêu lưu ký của Tô Hoài sẽ được làm mới với những yếu tố hiện đại như biến đổi khí hậu và tái chế môi trường. Bộ phim theo chân hai anh em Dế Mèn và Dế Trũi trong hành trình khám phá xóm lầy, một vùng đất đầy rẫy nguy hiểm nhưng cũng mang đến những bài học về tình bạn và sự đoàn kết giữa muôn loài.

Tựu trung, nhìn từ thành công của Na Tra: Ma Đồng Náo Hải, có thể thấy rõ tiềm năng to lớn của hoạt hình khi biết khai thác sáng tạo chất liệu văn hóa dân gian. Năm 2025, với cảm hứng từ những chú tò he đầy màu sắc, những bàn xoay gốm mang hồn cốt làng cổ Việt Nam… hoạt hình Việt đang từng bước khẳng định bản sắc qua sự giao thoa giữa nghệ thuật thủ công truyền thống và công nghệ hiện đại. Đây cũng là những bước tiến nhỏ đáng ghi nhận và động lực để hoạt hình nội địa tiếp tục phát triển, đầu tư dài hạn và chinh phục khán giả.

_______

Bài: Hoàng Thúy Vân