“Cải Mả”: Phim Việt đầu tiên tái hiện phong tục cải táng

Cải Mả xoay quanh gia đình họ Đỗ gồm bốn anh em – Quang, Minh, Chánh và Đại. Dù khác biệt về tính cách và vị thế xã hội, họ cùng bị cuốn vào hàng loạt biến cố kỳ dị khi dòng họ gặp vận hạn. Tin rằng tổ tiên nổi giận, họ quyết định cải táng phần mộ. Nhưng càng đào sâu xuống lòng đất, những bí ẩn càng dần trồi lên: mộ phần bị xâm phạm, linh hồn chưa siêu thoát và những tội lỗi bị chôn giấu qua nhiều thế hệ.

Ngay từ những phút đầu, khán giả được cuốn vào chuỗi biến cố liên tiếp trong gia tộc họ Đỗ: nhà cháy, tai nạn, những cái chết bí ẩn. Đạo diễn để nỗi sợ len vào từ từ qua tiếng quạt rơi, ánh lửa leo lét hay những khung cảnh u ám. Phim tạo cảm giác rờn rợn bằng không gian đặc quánh: nghĩa trang, rừng cây, vườn chuối, hang đá… với bầu không khí được dựng bằng thứ ánh sáng u tịch, nhịp dựng chậm và âm thanh giàu sức gợi, khiến ranh giới giữa đời – tử, thực – ảo trở nên mong manh.

Trước khi ra rạp, Cải Mả từng được đặt cạnh Exhuma (2024) của Hàn Quốc do cùng khai thác đề tài cải táng và có sự tham gia cố vấn của nhà sản xuất Kim Young Min. Tuy nhiên, ê-kíp khẳng định kịch bản phim Việt đã được xây dựng từ trước, còn sự hợp tác với chuyên gia Hàn Quốc chỉ nhằm đảm bảo tính chính xác trong nghi thức và kỹ thuật dàn dựng.

Khác biệt lớn nhất giữa Cải Mả và Exhuma nằm ở cách kể chuyện và tinh thần của mỗi tác phẩm. Nếu Exhuma nghiêng về hơi hướm trinh thám tâm linh, các nghi lễ được sử dụng như manh mối dẫn đến những bí ẩn siêu hình và vết thương chiến tranh, thì Cải Mả lại chọn bi kịch gia tộc làm trọng tâm. Phim không dựng lên một anh hùng trung tâm, mà để câu chuyện mở ra qua nhiều lát cắt. Mỗi nhân vật trong họ Đỗ là một mảnh ký ức, một phần tội lỗi, hay một bí mật bị thời gian vùi lấp.

Cấu trúc kể đan xen giữa hiện tại và quá khứ tạo cho phim nhịp điệu đặc trưng: chậm, mơ hồ, nhưng đầy sức gợi. Người xem dần nhận ra điều đáng sợ nhất chính là sự mục rữa trong mối quan hệ huyết thống. Ở điểm này, Cải Mả trở thành tấm gương phản chiếu tâm thế con người Việt trước niềm tin tâm linh: vừa muốn thoát khỏi cái cũ, vừa bị níu giữ bởi gốc rễ và trách nhiệm với tổ tiên.

Song song, mạch phim được dẫn dắt bởi một ý niệm xuyên suốt là mọi lỗi lầm đều để lại dấu vết. Phim mở ra hành trình truy tìm căn nguyên của những đổ vỡ – từ bi kịch gia tộc, nỗi oán hận bị kìm nén, đến những mâu thuẫn âm ỉ giữa các thế hệ. Tục cải táng mồ mả do đó được tái hiện như phép ẩn dụ cho việc con người buộc phải đào lại ký ức, đối diện với những điều bị che giấu trong chính huyết thống của mình.

“Cải Mả” – bước chuyển vững vàng của Thắng Vũ trong dòng phim kinh dị Việt

Sau Chiếm đoạt (2023), Thắng Vũ trở lại với Cải Mả – một tác phẩm cho thấy sự trưởng thành rõ rệt của anh trong tư duy điện ảnh. Điểm sáng rõ nhất của Cải Mả nằm ở cách bộ phim vận dụng chất liệu văn hoá bản địa để tạo nên không gian kinh dị mang bản sắc Việt. Những âm thanh của đàn Đinh goong, hình ảnh núi rừng Phú Yên mờ sương và sắc thái linh thiêng của miền Trung được đạo diễn khai thác như một ngôn ngữ điện ảnh.

Phim cho thấy sự dụng công trong tìm hiểu, tái hiện nghi lễ cải táng và chọn khắc hoạ tỉ mỉ từng công đoạn: từ việc đào huyệt, mở quách cho tới rửa xương, hơ lửa, đặt lại tro cốt. Ống kính bám sát nghi thức đến mức người xem gần như cảm nhận được cái lạnh của đất, mùi khói và sự rợn người trong từng động tác. Các yếu tố dân gian ấy trở thành linh hồn của tác phẩm, giúp người xem cảm nhận được mối liên hệ mong manh giữa con người và thế giới bên kia.

Không dừng ở việc mô phỏng hình thức, phim còn mở rộng sang thế giới tín ngưỡng dân gian. Những niềm tin như việc chôn “vàng linh” hay linh hồn trú ngụ trong cây gòn được đưa vào tự nhiên, không phô trương, giúp người xem thấy rõ mối liên kết giữa tâm linh và đời sống nông thôn Việt. Tuy nhiên, Cải Mả cũng không tuyệt đối hóa niềm tin đó. Bộ phim lên tiếng về mặt tối của mê tín, khi con người có thể nhân danh tâm linh để gây nên bi kịch thông qua hình ảnh dân làng vây đánh một cô gái bị nghi là “ma lai”.

Thiết kế bối cảnh được chăm chút, từ mộ phần, gian nhà tổ cho đến khu rừng và hang động – tất cả đều góp phần định hình không khí u tịch đặc trưng của phim tâm linh Việt. Hoá trang và phục trang thể hiện sự đầu tư nghiêm túc, tạo nên cảm giác chân thực dù kinh phí không lớn. Âm thanh và âm nhạc cũng được xử lý tinh tế: tiếng gió, tiếng xẻng chạm đất, tiếng quạ kêu… đều trở thành yếu tố kể chuyện, hỗ trợ cho nhịp phim.

Một hạn chế là khi bước vào hồi cuối, bộ phim bắt đầu hụt hơi. Các tình tiết được dồn dập hé lộ nhưng thiếu sức nặng, nhịp phim tăng tốc đột ngột khiến cảm xúc chưa kịp đọng lại. Một vài nhân vật phụ bị bỏ dở, khiến cấu trúc phim mất đi sự liền mạch cần thiết. Cách giải thích tường tận ở đoạn kết cũng phần nào làm giảm đi dư vị mơ hồ mà thể loại này vốn cần.

Dẫu thế, với Cải Mả, đạo diễn Thắng Vũ vẫn cho thấy đây là bước tiến đáng kể trong cách tổ chức trường đoạn và kiểm soát cảm xúc khán giả – một sự trưởng thành rõ rệt so với những dự án trước đây.

Dàn diễn viên đa thế hệ

Cải Mả quy tụ một ê-kíp diễn viên đa thế hệ. Nghệ sĩ Hoàng Phúc trong vai ông Quang thể hiện một nhân vật vừa quyền uy vừa u uẩn. Thạch Kim Long giữ nhịp tốt trong các cảnh cao trào, thể hiện được sự hoang mang của những người đàn ông từng trải nhưng bất lực trước điều không lý giải nổi. Kiều Trinh, với vẻ khắc khổ và niềm tin mê tín, mang đến hình ảnh bà Tư Chánh dữ dội trong tình mẫu tử, phản chiếu nỗi sợ muôn đời của con người trước sự phán xét của thần linh.

Hoàng Mèo tạo ra độ chân thật cho những khoảnh khắc gia đình tưởng chừng bình thường nhất. Lê Huỳnh, với dáng vẻ khắc khổ, khiến các nghi thức cải táng trở nên ám ảnh đến khó tin. Mỗi vai diễn đều như một mảnh hồn trong gia phả đầy oan nghiệt, góp phần dựng nên không khí đặc quánh của tội lỗi và báo ứng.

Ở thế hệ trẻ, Rima Thanh Vy, Avin Lu, Kim Hải và Lý Hồng Ân đem đến năng lượng đối lập, mới mẻ hơn nhưng không kém phần ám ảnh. Trong đó, Rima Thanh Vy tiếp tục khẳng định khả năng nhập vai trong những nhân vật ranh giới giữa sinh và tử, còn Avin Lu có vai diễn đáng nhớ nhất trong sự nghiệp đến nay. Không còn là chàng trai hiền lành quen thuộc, anh hóa thân thành một nhân vật gai góc, căng thẳng, sống trong mâu thuẫn giữa lý trí và niềm tin tâm linh, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong hành trình diễn xuất.

______

Bài: Hoàng Thúy Vân