JustaTee: Nhìn ngọn núi quen bằng đôi mắt lạ

justatee

Hai mươi năm trong âm nhạc, JustaTee vẫn giữ cho mình sự điềm tĩnh, chân thật và tinh thần thử nghiệm không ngừng. Từ “JayTee tuổi đôi mươi” đầy phóng khoáng cho đến một JustaTee chín chắn hôm nay, anh chưa bao giờ rời xa bản năng tìm tòi và niềm tin vào sức mạnh của âm nhạc Việt. Trong cuộc trò chuyện với ELLEMAN Việt Nam, JustaTee hé lộ cách anh “nhìn” lại tuổi trẻ, “nhìn” vào di sản văn hóa Việt, và hơn hết, “nhìn” được tương lai của âm nhạc Việt qua chính lăng kính sáng tạo của mình.

Concept của bộ ảnh lần này là “Seeing the Unseen”. Với JustaTee, âm nhạc có phải cũng là một lăng kính để “nhìn thấy những điều chưa ai thấy”?

Với tôi, âm nhạc là một thế giới riêng mà tôi được toàn quyền làm chủ ở mọi góc cạnh. Còn với buổi chụp lần này, tôi mang theo tinh thần “chào sân” ELLEMAN Việt Nam, nên cũng chủ động thả lỏng để ê-kíp có thể tự do nhìn nhận và thể hiện góc nhìn của họ về tôi. Mọi thứ khá “túi mù” – tôi không biết trước sẽ ra sao – nhưng cảm giác tò mò và hào hứng với trải nghiệm này cũng giống như khi tôi khám phá âm nhạc của chính mình vậy.

Anh sẽ ví điều gì như “cặp kính” trong tầm nhìn sáng tạo của mình?

Đó là một cây đàn MIDI giữa rất nhiều thứ xung quanh tôi. Tuy không phải lúc nào cũng dùng đến, nhưng đó lại là thứ tôi không thể thiếu, ở bất cứ đâu, bất cứ lúc nào. Nó cho tôi cảm giác an tâm khi mang theo bên cạnh.

Trong 20 năm làm nhạc, có khoảnh khắc nào JustaTee cảm thấy tầm nhìn nghệ thuật của mình bị thử thách, và điều gì đã giúp anh định hình lại và nhìn rõ hơn mong muốn của bản thân?

Nếu nói là “đã từng” thì mọi người sẽ hiểu hơn về hành trình của tôi. Ngày trước, khi chưa làm nhiều, chưa va chạm đủ để thấy thế giới âm nhạc rộng đến nhường nào, tôi chỉ quanh quẩn với âm nhạc cá nhân và nghĩ rằng mình đã làm được nhiều thứ lắm rồi. Đến khi bắt đầu thực hiện các chương trình cho số lượng… vài chục con người, tôi mới thực sự có một cú “bẻ lái” trong chính bản thân mình lẫn những tập tính trong định hướng, suy nghĩ và cách làm việc. Cho đến hiện tại, tôi nghĩ mình đã tích lũy được một vốn kiến thức đủ để tự tin vượt qua những thử thách khó nhằn mà âm nhạc mang lại, ít nhất là với những gì tôi đã trải qua trong vài năm gần đây.

Khán giả đang rất mong đợi album và concert kỷ niệm 20 năm sự nghiệp của JustaTee. Anh từng chia sẻ rằng album mới sẽ là “sự làm hòa với tuổi trẻ”. Vậy, những điều gì trong tuổi trẻ của JustaTee sẽ được ghi lại bằng âm nhạc lúc này? Liệu khán giả có cơ hội được gặp một JayTee mà anh chưa từng thể hiện?

Thực ra, tôi nghĩ khán giả muốn gặp lại JayTee thì đúng hơn cả. Tôi đã đi qua nhiều năm tháng để ngày hôm nay có thể tìm về chính mình một cách trọn vẹn. Chuyện cũng dài, nhưng nếu tóm gọn thì là: trước đây, tôi đã gần như quên mất tuổi trẻ của mình, rồi lại đổi tên để hoạt động lâu dài. Đó cũng là lúc tôi mất đi lối viết nhạc gắn với cái tên ấy. Một cách rất tình cờ, vào năm 2023, tôi bỗng tìm lại được cảm giác của những ngày xưa cũ và bắt tay viết tiếp những gì còn dang dở. Trong album lần này, mọi người sẽ được thấy lại cá tính âm nhạc ấy, như chưa từng bị bỏ quên.

Vậy, làm thế nào để anh tìm lại được đúng những cảm xúc ngày xưa để hoàn thiện những bản demo còn dang dở?

Thật khó để định hình được cách tôi có lại những cảm xúc ấy. Vì khoảng thời gian đó, tôi cũng ngổn ngang nhiều thứ, không kịp tĩnh lại để hiểu rõ điều gì đang diễn ra. Chỉ có một điều mà tôi tạm cho là lý do đủ thuyết phục: có thời điểm tôi gần như rơi vào trạng thái chơi vơi, đối mặt với hàng loạt rào cản mà trước đây chưa từng gặp, và tất cả lại ập đến cùng lúc. Có lẽ chính điều này đã vô tình kích hoạt “bản ngã” năm xưa xuất hiện trở lại, để cùng tôi vượt qua những vướng mắc trong cuộc sống. Tôi tin là như vậy.

MV “Bông Hoa Nhài” vừa ra mắt gần đây đánh dấu sự trở lại của JustaTee sau 6 năm tập trung vào vai trò sản xuất. Đây là một ca khúc mang sắc thái R&B hiện đại nhưng lại bắt đầu từ một hình ảnh ẩn dụ sâu sắc trong văn hóa Việt. Có ý tứ hay cảm hứng nào đằng sau lựa chọn này không?

Có lẽ tôi được truyền cảm hứng bởi những định nghĩa, tục ngữ hay thành ngữ lâu đời, nên muốn nhìn chúng dưới góc độ của riêng mình để khai mở thêm những khía cạnh thú vị — có thể tích cực, có thể vẫn giữ nguyên ý niệm kinh điển, nhưng được diễn đạt bằng câu chữ của thời đại mà mình đang sống. Tôi luôn thích dùng những định nghĩa đã tồn tại qua nhiều thế hệ, rồi khai thác chúng theo cách của bản thân: thêm thắt những chi tiết từ thế giới xung quanh mình, hoặc sử dụng ẩn dụ, hoán dụ, so sánh… để tạo nên những câu chuyện mang tính thi ca xoay quanh chính câu nói đó.

Gần đây, chương trình “Em Xinh Say Hi” cũng gây ấn tượng mạnh mẽ với việc đưa chất liệu văn hóa truyền thống vào âm nhạc đương đại, ví dụ như dân ca Bắc Bộ trong “Cầm kỳ thi họa”, tuồng cổ trong “Hề”, đặc biệt là kết hợp hát xẩm với rap/hip-hop trong “Duyên”. Là giám đốc âm nhạc của chương trình, anh đánh giá thế nào về sự liều lĩnh của các “em xinh” trong việc làm mới những chất liệu “kén người nghe” này?

Tôi hoan nghênh là đằng khác ấy chứ. Trước khi tham gia chương trình, các bạn ấy vốn dĩ đã xây dựng được cá tính riêng với những chất liệu truyền thống rồi. Khi đến với bàn tiệc âm nhạc của “Em Xinh Say Hi”, mỗi người lại đóng góp một hương vị riêng, khiến cho sự đa dạng luôn được nuôi dưỡng xuyên suốt chương trình. Hiện nay, có rất nhiều cách để kết hợp yếu tố dân gian và hiện đại với nhau. Những chất liệu “kén” hoàn toàn có thể được “cuốn” đi cùng với màu sắc đương đại, khiến cho khán giả trẻ tuổi dễ dàng tiếp cận hơn. Nếu gọi đó là “liều lĩnh” thì cũng không sai. Các bạn còn rất trẻ, chẳng có lý do gì để ngừng thử nghiệm và sáng tạo nên dấu ấn riêng trong âm nhạc của các bạn. Dù như thế nào, tôi cho rằng tất cả đều là những nỗ lực đáng được khuyến khích cả trong “Em Xinh Say Hi” nói riêng và trong âm nhạc nói chung.

Anh nghĩ gì về sức mạnh của nghệ thuật đương đại trong việc làm rõ vẻ đẹp của văn hóa truyền thống, cũng như tầm quan trọng của việc duy trì, phát huy các chất liệu này trong đời sống nghệ thuật ngày nay?

Tôi thấy đó là một sự cộng hưởng, mỗi bên đều có nét hay riêng biệt. Với tôi, âm nhạc truyền thống thậm chí còn đặc biệt hơn ở chỗ: nó độc đáo, lạ và khó thay thế. Việc nghệ thuật đương đại và văn hóa truyền thống đồng hành cùng nhau, trước hết là để dòng chảy âm nhạc có thêm nhiều sự nhào nặn, sáng tạo luân phiên; sau là nếu được công chúng đón nhận, âm nhạc truyền thống sẽ có cơ hội được gìn giữ hoặc lan tỏa rộng rãi hơn, còn âm nhạc đương đại lại có nhiều điều kiện để trở nên độc, lạ và mang bản sắc riêng. Hai khía cạnh này vẫn luôn tương hỗ lẫn nhau mà rất nhiều người đang khai thác và duy trì một cách vững bền.

“Seeing the Unseen” không chỉ đòi hỏi một nhãn quan nhanh nhạy mà còn cần khả năng cảm nhận, yêu thích và thấu hiểu di sản của quá khứ. Theo anh, đâu là yếu tố cốt lõi để một nghệ sĩ có thể mang lại đời sống mới cho chất liệu cũ?

Tôi nghĩ điều đầu tiên chính là góc nhìn và cách tiếp nhận mọi thứ. Những chất liệu cũ sẽ không còn là “cũ” nếu người nghệ sĩ đủ tập trung vào từng chi tiết, từ đó tìm ra một cách nhìn mới mẻ, khác biệt hơn. Hay nói cách khác, khi đã bước vào quá trình sáng tạo, những khái niệm như mới – cũ, đẹp – xấu đều trở nên thứ yếu. Điều quan trọng là khả năng làm chủ chất liệu để có thể nhào nặn những thứ từng bị xem là cũ kỹ, xù xì, thậm chí xấu xí… thành một điều gì đó chưa từng xuất hiện trong ý niệm của bất cứ ai.

Trong suốt 20 năm hoạt động, JustaTee đã chứng kiến âm nhạc Việt Nam thay đổi rất nhiều. Anh thấy đâu là sự khác biệt lớn nhất giữa âm nhạc của thế hệ anh ngày trước và âm nhạc của các nghệ sĩ trẻ bây giờ? Điều gì đã thay đổi trong tư duy của các nghệ sĩ trẻ hiện nay, khiến họ mạnh dạn tìm về và khai thác chất liệu văn hóa truyền thống?

Điều lớn nhất và cũng dễ thấy nhất là điều kiện tiếp cận của các bạn trẻ hiện nay vượt trội hơn rất nhiều so với thế hệ của tôi. Chỉ cần một cú nhấp chuột là có đủ mọi thứ để nghiên cứu, tìm tòi. Nhờ vậy, việc tiệm cận với âm nhạc quốc tế cũng trở nên nhanh chóng và dễ dàng hơn bao giờ hết. Khi đó, chính sự tự tôn văn hóa có sẵn ở bên trong mỗi người sẽ khiến các bạn muốn tìm về với chất liệu riêng của quê hương mình — những thứ không thể bị mang ra so sánh với nơi nào khác. Có lẽ vì sớm nhận ra rằng giờ đây, ai cũng có thể tiếp cận với công nghệ làm nhạc, nên các bạn đang chủ động hơn trong việc tạo nên sự độc đáo, mới lạ từ những chất liệu tuy thân thuộc nhưng chứa đựng vô số ý niệm và quy tắc đặc trưng của dân gian Việt Nam.

Sau khi làm việc với các nghệ sĩ trẻ trong các chương trình thực tế, điều gì khiến anh tự hào và có thêm hy vọng về tương lai của nhạc Việt?

Bản thân tôi thấy may mắn khi được làm nhạc trong những chương trình dành cho người Việt, trực tiếp chứng kiến nhiều thói quen mới hình thành rất nhanh, như việc khán giả Việt bắt đầu có văn hóa thần tượng nghệ sĩ Việt, người Việt “cày” nhạc Việt ở khắp các hàng quán, hay háo hức đi “đu” concert của nghệ sĩ Việt. Chỉ bấy nhiêu thôi cũng đủ để tôi có niềm tin vào con đường mà âm nhạc Việt Nam đang đi tới. Điều đó cũng trở thành động lực không nhỏ cho các ê-kíp xung quanh tôi. Ai cũng đang nỗ lực làm rất nhiều thứ trong âm nhạc để góp phần tạo ra những giá trị ấy. Tôi mong rằng những điều này sẽ trở thành nền tảng vững bền, để nuôi dưỡng những người làm nhạc, giúp họ nhận được sự yêu mến xứng đáng từ chính khán giả quê nhà.

Nếu xem âm nhạc là “nhật ký của thời đại”, JustaTee muốn 20 năm tới, khi mọi người nghe lại âm nhạc của JustaTee, họ sẽ đọc được điều gì về Việt Nam hôm nay?

Trước đây, tôi thường nhắc đến V.I.E.T trong các bài hát của mình, nhưng có lẽ chỉ vậy thôi là chưa đủ. Về sau, tôi bắt đầu hình thành những kiểu đi giai điệu, những cách hành văn trong ca khúc mang một màu sắc riêng, để khi nghe, mọi người sẽ nhận ra ở đó luôn tồn tại sự chân thật và gần gũi. Có lẽ, đó chính là minh chứng cho hành trình mà tôi được nuôi dưỡng và làm nên âm nhạc trên mảnh đất này.

Cảm ơn JustaTee đã dành thời gian cho ELLEMAN Việt Nam. Chúc cho dự án lớn của anh thành công tốt đẹp.

_____

Giám đốc sáng tạo: IO

Chỉ đạo mỹ thuật: Dương Đức Tiến

Nhiếp ảnh: Đề Vũ

Sản xuất: Văn Minh Thư

Stylist: Nguyễn Phú Minh

Trang điểm & làm tóc: Tùng Châu Trần

Ánh sáng: Nguyễn Thanh Nhật, Minh Tiền

Trợ lý hình ảnh: Huy Nguyễn

Trợ lý stylist: Lê Linh, Tuyết Ngọc

Video: Diệp Đại Duy

Retouch: Trí Nguyễn

Props: Cuong Mic

Tranh minh họa: Kris Nguyễn

Bài viết: Đông Quân

Cảm ơn sự hỗ trợ của Owndays Vietnam Team, Thơ Huỳnh, Chế Linh Nga, Vy Uyển, Quỳnh Như.