Định nghĩa lại khái niệm siêu anh hùng, xóa nhòa ranh giới giữa phim thương mại và phim nghệ thuật, từ chối sử dụng CGI trong cách làm phim,... là những điểm nổi bật giúp cho Christopher Nolan trở nên khác biệt so với phần còn lại của một Hollywood thực dụng ngày nay
Có rất nhiều mĩ từ được dùng để miêu tả Christopher Nolan, vị đạo diễn bậc thầy trong việc “tung hứng” tâm trí người xem. Với 20 năm trong nghề, sở hữu 10 tác phẩm điện ảnh chất lượng và chưa từng thất bại về mặt chuyên môn cũng như thương mại, Nolan như thể đã tạo nên một đế chế điện ảnh cho riêng mình giữa lòng Kinh đô Điện ảnh vốn đang thiếu đi sự sáng tạo trong thời điểm hiện nay.
Nhân dịp Christopher Nolan (30/7), hãy cùng ELLE Man nhìn lại sự nghiệp và khám phá những đặc trưng trong phong cách làm phim của ông.
Quái kiệt điện ảnh không qua trường lớp
Christopher Edward Nolan sinh ra tại thủ đô London, Anh vào ngày 30/7/1970. Là con trai thứ hai trong một gia đình không có truyền thống làm nghệ thuật, cha ông là nhà quản lý quảng cáo người Anh, còn mẹ ông là một giáo tiếng Anh kiêm tiếp viên hàng không người Mỹ. Tuy nhiên, Nolan sớm phát hiện ra niềm đam mê cháy bỏng với điện ảnh thông qua những thước phim kinh điển của Stanley Kubrick.
Stanley Kubrick (phải) là vị đạo diễn đã truyền cảm hứng nghệ thuật cho Nolan
Ngay từ năm 8 tuổi, Nolan tự mày mò làm phim với chiếc máy quay Super-8 của cha mình, rồi đến năm 11 tuổi, ông đã xác định rõ con đường sự nghiệp tương lai của mình với tư cách một đạo diễn. Tuy vậy, Nolan lại không trải qua bất kì một hình thức đào tạo trường lớp nào về phim ảnh. Mãi đếnhững năm đầu của tuổi 30, ông mới dám bắt đầu sự nghiệp điện ảnh dựa trên chính thực lực và tầm hiểu biết của bản thân với những tác phẩm điện ảnh độc lập kinh phí thấp như Following (1998) và Memento (2000).
Christopher Nolan và nam diễn viên Guy Pearce trên phim trường tác phẩm điện ảnh Memento hồi năm 2000
Để rồi, khi thực lực đã được chứng tỏ, Chirstopher Nolan không ngần ngại dấn thân vào những dự án điện ảnh tầm cỡ và có quy mô khủng hơn. Trải qua hơn 20 năm sự nghiệp, ông đã cầm trịch vị trí kịch bản lẫn đạo diễn cho hơn 10 tác phẩm khác nhau với nội dung hết sức đa dạng. Trong đó, 8 trên 10 bộ phim của Nolan luôn được đánh giá cao về mặt chuyên môn, từng nằm trong danh sách nhiều bộ phim hay nhất trong thế kỷ 21. Về doanh thu phòng vé, các phim do Nolan làm đạo diễn từ năm 2005 đến 2014 đã thu về xấp xỉ con số 4,2 tỷ USD.
Sự thành công kể trên xuất phát từ việc Nolan biết cách dung hòa giữa phong cách riêng của bản thân với thị hiếu chung của khán giả đại chúng. Có thể nói, ông chính là một ví dụ hiếm hoi cho việc tự thân học hỏi rồi tự thân đúc kết ra những dấu ấn đặc trưng cho chính mình.
Năm 2003, khi đã chứng tỏ được bản lĩnh bằng những tác phẩm độc lập kinh phí thấp, Christopher Nolan tìm đến Warner Bros. để trao đổi về ý tưởng tạo nên một phiên bản Người Dơi hoàn toàn mới sau khi thất bại của Batman & Robin (1997) đã hủy hoại danh tiếng của siêu anh hùng nổi tiếng nhất mọi thời đại này.
Sau khi hoàn thành bộ phim Insomnia vào năm 2002, Nolan ngay lập tức bắt tay vào phát triển bộ phim Batman Begins. Phần đầu tiên kể về xuất thân của Người Dơi do nam diễn viên Christian Bale ngay lập tức trở thành một cú hit tại phòng vé lẫn giới phê bình. Nối tiếp đà thành công ấy, Christopher Nolan tiếp tục thực hiện phần tiếp theo mang tên The Dark Knight vào năm 2008 rồi khép lại khúc anh hùng ca về Người Dơi của riêng ông với The Dark Knight Rises vào năm 2012.
Người Dơi của Nolan được mô tả là phiên bản chân thực và tăm tối nhất từng được làm ra với một nhân vật truyện tranh
Tổng cộng, bộ ba phim Người Dơi của Nolan thu về 2,4 tỉ USD doanh thu phòng vé cùng 9 đề cử Oscar. Bản thân phần phim The Dark Knight còn gây được tiếng vang lớn khi nam tài tử quá cố Heath Ledger (thủ vai Joker) còn giành luôn tượng vàng Nam phụ Xuất sắc nhất cho màn trình diễn để đời của mình. Với vô số lời khen ngời từ giới phê bình, bộ ba Người Dơi của Nolan chính là tượng đài bất diệt cho hình mẫu siêu anh hùng gai góc, mạnh mẽ nhưng cũng không kém phần tối tăm và thực tế.
Christopher Nolan (phải) và cố diễn viên Heath Ledger (giữa) trên phim trường The Dark Knight
Thế giới mà Christopher Nolan tạo nên trong thành phố Gotham là một bối cảnh u ám nhất từng được xuất hiện trong một tác phẩm chuyển thể từ truyện tranh. Chính vì điều đó, Nolan đã thoải mái cài cắm những vấn đề của xã hội, về sự đấu tranh tư tưởng giữa cái thiện và cái ác cũng như tạo nên một chủ nghĩa anh hùng đầy bi tráng: hình mẫu người đàn ông khắc khổ, chật vật vượt qua những mất mát trong quá khứ để trở nên mạnh mẽ và kiên định hơn.
Có thể nói, thành công của việc xây dưng nhân vật dựa trên chủ nghĩa anh hùng nói trên trong bộ ba Người Dơi đã tạo tiền đề giúp Christopher Nolan khai thác những câu chuyện mang đầy sự chiêm nghiệm và triết lí trong các tác phẩm như Inception và Interstellar.
Hình ảnh những người hùng cô độc luôn gắn liền trong các bộ phim của Nolan
Ngay từ khi còn nhỏ, Christopher Nolan đã bị ảnh hưởng bởi những bộ phim kinh điển của nhà làm phim đại tài Stanley Kubrick. Chính Nolan cũng đã từng chia sẻ khi bộ phim Interstellar được ra mắt, rằng tác phẩm của ông được lấy cảm hứng từ 2001: A Space Odyssey – đồng thời cũng là bộ phim khoa học viễn tưởng được ông yêu thích nhất.
Không cần nói quá nhiều về độ phức tạp và “xoắn não” trong những tác phẩm của “fanboi” Kubrick này. Có lẽ ai cũng bị mê hoặc sau khi xem xong những thước phim noir bị xáo trộn trình tự trong Memento, những màn ảo thuật kì diệu trong The Prestige, khái niệm giấc mơ đa tầng đầy phức tạp trong Inception, không gian “năm chiều” bẻ cong thời gian trong Interstellar, hay mới đây nhất là lối kể chuyện phi tuyến tính rồi quy về một điểm như trong siểu phẩm chiến tranh Dunkirk. Không những vậy, tác phẩm điện ảnh Tenet ra mắt trong tháng 8/2020 của Nolan cũng được dự đoán sẽ có cách kể chuyện phức tạp liên quan đến yếu tố thời gian.
Christopher Nolan và Hugh Jackman trên trường quay bộ phim The PrestigeTenet hứa hẹn sẽ lại là một màn “tung hứng” tâm trí người xem nữa của ảo thuật gia Nolan
Nhìn chung, các tác phẩm của Christopher Nolan không sở hữu những đặc trưng “đao to búa lớn” của một bộ phim nghệ thuật thuần túy. Thế nhưng bù lại, ông biết cách bổ sung sức hút cho những thước phim của mình bằng những cú máy chân thực, hạn chế sử dụng kĩ xảo ngay cả trong những cảnh quay phức tạp, kết hợp với cách sử dụng âm nhạc vô cùng hợp lí và tinh tế. Điều đó khiến cho khán giả như được thưởng thức một bữa tiệc thị giác và thính giác đầy thịnh soạn mỗi khi xem những bộ phim của ông.
Chính việc dung hòa giữa yếu tốhình thức “dễ xem, dễ nuốt” nhưng lại ẩn chứa một nội dung hàn lâm và triết lí đã giúp Christopher Nolan vừa tạo được sự thành công về mặt doanh thu, lại vừa được lòng giới phê bình phim ảnh. Bằng chứng là hầu hết các tác phẩm của ông đều có điểm IMDb cao ngất ngưỡng cũng như thu về những khoản lợi nhuận khổng lồ dù cho chúng chỉ là những tác phẩm điện ảnh gốc thông thường.
Chưa bao giờ biết làm phim dở, công chúng bắt đầu lan truyền câu nói cửa miệng “In Nolan We Trust”
Đạo diễn “cầu toàn” bậc nhất Hollywood
Như đã đề cập ở trên, Christopher Nolan luôn theo đuổi sự hoản hảo từ nội dung, chất lượng hình ảnh đến công nghệ âm thanh. Mỗi bộ phim của vị đạo diễn người Anh đều là cuộc cách mạng đáng nhớ trong chuẩn mực hình ảnh và âm thanh của điện ảnh. Ông từng cho rằng kĩ xảo 3D không phải là định dạng của tương lai, mặc cho sự thành công của những tác phẩm điện ảnh 3D và tuyên bố sẽ trung thành với những kĩ thuật quay cổ điển.
Trong các bộ phim của Nolan, các định dạng quay như 35 mm, 65 mm, VistaVision và IMAX chính là yếu tạo nên những trải nghiệm mới mẻ không thể có ở nhiều tác phẩm bom tấn ngày nay. Ngoài ra, chính Nolan còn là người hồi sinh công nghệ quay phim 70 mm vốn đã bị lãng quên ở Hollywood thông qua siêu phẩm viễn tưởng Interstellar. Cuộc cách mạng này được tạp chí Times ghi nhận là “phép màu công nghệ”, được xem là cuộc phục hưng kỷ nguyên 70 mm, mở ra thế hệ các bộ phim trở lại với xu hướng này.
Christopher Nolan là người luôn ưa chuộng các phương thức quay phim cổ điển và nói không với việc lạm dụng kĩ xảo máy tính
Không chỉ trong cách quay phim mà còn trong âm thanh, đạo diễn Christopher Nolan luôn đồng hành cùng ekip sản xuất âm nhạc chất lượng, nổi bật trong số đó là “phù thủy âm nhạc” Hans Zimmer khi năm lần bảy lượt cùng nhau hợp tác trong các tác phẩm điện ảnh với những bản nhạc nền trứ danh. Thật đáng tiếc khi bộ đôi Zimmer và Nolan đã không tái hợp trong bộ phim Tenet sắp tới, nhưng với những gì mà vị đạo diễn 50 tuổi này đã làm được, người xem hoàn toàn có thể tin tưởng vào một tác phẩm chỉn chu cả về mặt thị giác lẫn thính giác của ông.
Bản nhạc nền gây ám ảnh trong Inception
Cặp bài trùng Hans Zimmer và Christopher Nolan
Bản thân Christopher Nolan còn là một người khó tính khi luôn nhất quán với những quan điểm của bản thân. Ông một mực khẳng định tầm quan trọng của việc chiếu phim ngoài rạp và cho rằng đó mới là trải nghiệm điện ảnh thực thụ. Trong diễn biến phức tạp của dịch Covid-19 vừa qua, Nolan từng quả quyết sẽ không để bộ phim Tenet của ông bị đem lên màn ảnh nhỏ công chiếu. Kết quả là bom tấn khoa học viễn tưởng ấy đã không ít lần bị dời lịch chiếu vì ảnh hưởng của tình hình bệnh dịch.
Không thừa nhận mình sai, thế nhưng Christopher Nolan đã lên tiếng xin lỗi vì những nhận xét của mình trước Netflix để giữ hòa khí cho đôi bên
Mặc dù quan điểm trên của Nolan mắc phải không ít sự chỉ trích từ phía Netflix cũng như một số cái tên đi đầu trong hình thức chiếu phim trực tuyến, thế nhưng, qua đó mới thấy được niềm đam mê mãnh liệt và tình yêu cháy bỏng của vị đạo diễn người Anh này dành cho bộ môn nghệ thuật thứ 7.
Mong rằng những ảnh hưởng sắp tới của dịch Covid-19 sẽ không làm gián đoạn lịch công chiếu của Tenet thểm một lần nữa, để khán giả có cơ hội thưởng thức những thước phim tuyệt vời mà Nolan mang đến, đồng thời, để cho phòng vé toàn cầu trở nên sôi động trở lại sau một thời gian dài chìm trong khủng hoảng.
