[Tạp chí ELLE MAN - 4/2016] Tháng 4 này, bộ phim Miles Ahead về cuộc đời nghệ sĩ nhạc Jazz nổi tiếng Miles Davis sẽ ra mắt với sự có mặt của nhiều ngôi sao lớn.
Một bộ phim hứa hẹn, nhưng đặc biệt hơn, đây là dự án điện ảnh mới nhất được làm ra nhờ gây vốn cộng đồng (crowdfunding).
Những bộ phim có được kinh phí từ phương pháp crowdfunding.
Tháng 6 năm 2014, đạo diễn, nhà sản xuất và diễn viên của phim Miles Ahead, Don Cheadle đưa ra lời kêu gọi trên trang kêu gọi vốn cộng đồng Indiegogo để gây kinh phí làm bộ phim điện ảnh về ca sĩ Miles Davis. Lý do anh đưa ra là những bộ phim với đề tài như vậy không còn được các hãng phim lớn quan tâm, bất kể Miles Davis có phải là một huyền thoại âm nhạc đi chăng nữa. Dự án của anh đã được ấp ủ trong gần thập kỷ, và anh thấy không có lý do gì để tiếp tục chờ đợi một nhà đầu tư rủng rỉnh tài chính rót tiền cho mình làm. Anh tin cộng đồng có thể giúp anh điều đó.
Bộ phim, với sự góp mặt của Ewan McGregor, đã thu lại được gần 350.000 đôla (với mục tiêu ban đầu là 325.000 đôla) từ sự ủng hộ của những người góp vốn cộng đồng trên trang Indiegogo, một con số không phải là quá ấn tượng nếu so sánh với các dự án công nghệ, nhưng cũng đủ để Don Cheadle bắt đầu thực hiện dự án điện ảnh mà anh ấp ủ. Tháng 4 này, sau gần hai năm kể từ ngày kêu gọi vốn, anh đã có thể trình chiếu bộ phim cho những người đã góp vốn cho anh, và bắt đầu gửi cho họ những món đồ đi kèm theo phim với đúng cam kết khi mời họ góp vốn.
Việc gây vốn cộng đồng để làm phim không phải là một hiện tượng mới. Nếu dành thời gian trên các trang Indiegogo, Crowdfunders…, chúng ta có thể dễ dàng quan sát thấy hàng trăm dự án điện ảnh lớn nhỏ đang xếp hàng chờ vốn cộng đồng. Tuy nhiên, hầu hết các dự án điện ảnh này là các dự án nhỏ, thường là của các sinh viên học ngành điện ảnh, chỉ mong chờ vài nghìn đôla để có thể thực hiện. Ngay ở Việt Nam, những đạo diễn như Phan Gia Nhật Linh hay Trịnh Đình Lê Minh cũng từng làm phim tốt nghiệp với phương thức này. Nhưng, với việc Miles Ahead chuẩn bị ra rạp, Don đã trở thành ví dụ tiếp theo cho việc một dự án lớn với các ngôi sao lớn cũng có thể gọi được vốn từ cộng đồng. Và họ không phải trường hợp thành công nhất.
Đạo diễn Phan Gia Nhật Minh.
Năm 2012, dự án phim điện ảnh Lazer Team của đạo diễn Matt Hullum đã kêu gọi được gần 2,5 triệu đôla (với mục tiêu kêu gọi ban đầu chỉ là 650.000 đôla) và đã cho ra mắt vào tháng 1/2016. Bộ phim Wish I Were Here của đạo diễn Zach Braff cũng thu được 3,1 triệu đôla. Hay một ví dụ khác, bộ phim Sex after Kids của Canada cũng đã có được kinh phí 3 triệu đôla.
Và tất nhiên, không thể không kể đến dự án The Veronica Mars với sự góp mặt của nữ diễn viên nổi tiếng Kristen Bell. Các nhà làm phim kêu gọi vốn trên trang Kickstarters và mau chóng thu được 5.702.153 đôla từ người ủng hộ, vượt xa con số 2 triệu đôla họ kỳ vọng ban đầu. Bộ phim không đạt được doanh thu quá lớn từ phòng vé (chỉ 3 triệu đôla), nhưng đã trở thành một trường hợp trong mơ của gọi vốn cộng đồng.
Bộ phim Veronica Mars có đươc gần 6 triệu USD từ người hâm mộ trên Kickstarters.
Tấm vé cho phim tài liệu
Phim tài liệu cũng là một món ăn quan trọng trong thực đơn những người muốn góp vốn cộng đồng. Điều này không có gì đáng ngạc nhiên, vì khán giả hiểu rằng các nhà làm phim tài liệu gặp nhiều khó khăn trong việc đi tìm nguồn kinh phí để làm phim. Phim của họ cũng thường ít tính giải trí hơn, ít có khả năng thu hồi vốn hơn. Họ cũng không có những ngôi sao để lôi kéo các hãng phim độc lập. Nhưng, họ có khán giả, những người đủ quan tâm tới các vấn đề mà nhà làm phim muốn bàn tới hay đưa ra ánh sáng.
Nếu so về số tiền thu được, các phim tài liệu thua kém hơn hẳn so với các phim truyện. Tuy nhiên, nhìn chung, phim tài liệu không cần quá nhiều tiền để thực hiện. Và đáng nói hơn, ảnh hưởng xã hội của các bộ phim tài liệu khi được hoàn thành cũng lớn hơn các bộ phim truyện. Những tác phẩm này thường đạt nhiều thành tích trong các cuộc thi thố ngành nghề hơn.
Bộ phim điện ảnh Finding Vivian Maier của hai đạo diễn John Maloof và Charlie Siskel từng kêu gọi vốn cộng đồng trên Kickstarters và sau đó đã được đề cử giải Oscar cho phim tài liệu hay nhất. Bộ phim Cowspiracy về đề tài ô nhiễm môi trường của đạo diễn Kip Andersen và Keegan Kuhn sau khi giành được giải thưởng ở một số liên hoan phim tài liệu và độc lập đã được ngôi sao Leonardo DiCaprio nhận là nhà sản xuất đầu tư để đưa vào hệ thống phát hành của NetFlix. Hai nhà làm phim này cũng đang tiếp tục gọi vốn cho bộ phim tài liệu tiếp theo, và hiện giờ số tiền thu được đã gấp đôi số tiền họ mong đợi.
Bộ phim Cowspiracy.
Nhưng con đường lý tưởng vẫn hẹp
Những câu chuyện thành công ở trên rất truyền cảm hứng, và rõ ràng chúng cho thấy một xu hướng mới ngày càng trở nên rõ ràng hơn: Các nhà làm phim điện ảnh độc lập có thể kiếm được tiền làm phim nếu họ biết cách quảng bá dự án trước đám đông. Tuy nhiên, trên thực tế đây vẫn chỉ là con đường hẹp, chỉ dành cho những dự án nhỏ và những dự án chắc chắn không thể có được tiền từ các hãng phim lớn. Đó là vì việc phát hành phim vẫn không thuộc quyền của đám đông.
Hệ thống rạp phim ở hầu hết các quốc gia thuộc về các công ty, các tập đoàn. Và mỗi ngày, những công ty này phải đặt lên bàn cân rất nhiều dự án: Phim nào sẽ được ra rạp vào giờ nào? Phim nào có khả năng thu hút khán giả nhiều hơn? Mỗi phòng chiếu sẽ thu được bao nhiêu tiền trong bao nhiêu giờ? Một bộ phim đến từ một hãng phim lớn (dù hãng phim đó chịu trách nhiệm sản xuất hay chỉ mua quyền phát hành từ nhà làm phim) sẽ luôn ít rủi ro hơn.
Đạo diễn Don Cheadle của Miles Ahead thừa nhận số tiền anh thu được từ gọi vốn trên Indiegogo là cơ sở đầu tiên để anh bắt đầu triển khai dự án, nhưng chi phí thực sự để anh làm ra bộ phim lớn hơn con số 350.000 đôla nhiều, với sự giúp đỡ của các nguồn tài chính khác. Và rõ ràng, dự án này nhờ có anh, có Ewan McGregor – những cái tên thành công ở Hollywood – mà bộ phim của anh mới sắp sửa được phát hành tại các hệ thống rạp.
Các nhà làm phim độc lập có thể kiếm được tiền làm phim nếu họ biết cách quảng bá dự án trước đám đông
Các nhà làm phim độc lập không đi qua hệ thống chuyên gia thẩm định chuyên môn nào từ quá trình viết kịch bản đến sản xuất, điều mà tất cả các dự án được các hãng phim đầu tư phải có. Và vì thế, không có gì đảm bảo bộ phim sẽ được các rạp phim chào mời. Có lẽ, các trang gọi vốn cộng đồng sẽ cần xây dựng rạp chiếu phim của riêng họ.
