Thời đại này dường như không có chỗ cho những chuyến phiêu lưu. Ngày trước, Harrison Ford náo loạn đường phố Cairo trong hành trình khai quật chiếc rương của nhà tiên tri Moses, Cary Grant rượt đuổi ngay trên mái tóc của Tổng thống Jefferson ở núi Rushmore, còn John Wayne rong ruổi khắp miền viễn Tây trên lưng con chiến mã. Những chuyến phiêu lưu thế mới là phiêu lưu chứ! Còn bạn, không phải bạn không thích những chuyến phiêu lưu, nhưng ở đâu?
Leonard Cohen chọn không ở đâu cả. Một mùa Đông nọ, cây bút du ký của tờ Time, Pico Iyer, leo lên một dãy núi cao để tới một tu viện nhỏ biệt lập đơn sơ, nơi danh ca Leonard Cohen đang sống những ngày tĩnh lặng. Ngày ngày, Leonard chỉ đi ra đi vào làm mấy chuyện vặt vãnh như rửa bát. Khi không rửa bát, Leonard ngồi yên, lắng nghe tiếng dế. Thế mà bao năm qua, chàng du ca ấy đã luôn được tôn thờ bởi những kẻ ưa lang bạt. Chàng luôn đi, đi, đi. Mỗi bài ca là một dặm đường đi tới. Không phải chàng đã chùn chân mỏi gối, nhưng chàng nhận ra, khi không đi đâu cả cũng là lúc cuộc phiêu lưu thú vị nhất bắt đầu. Như người Kyoto vẫn nói: “Đừng làm gì cả, hãy ngồi ở đây”.
Thế là Pico Iyer cũng chọn một căn phòng nhỏ, tới đó, chỉ để ngồi yên suy nghĩ, ngắm một con nai đang gặm cỏ. Hành trình không đi đâu cả đó ông kể lại qua mấy chục trang trong cuốn Nghệ thuật của sự tĩnh lặng.
Khi xê dịch trở thành trào lưu thời thượng, người ta vội vã lên đường và tất tả thu thập các điểm đã tới. Người ta quên rằng, những sự kiện đến rồi đi, một chuyến đi chỉ kéo dài vài ngày, vài tuần, nhưng cái ở lại mãi là những chiêm nghiệm về từng khoảnh khắc.
Ở thung lũng Silicon, có một dịp lễ mang tên Internet Sabbath. Vào dịp ấy, họ tắt mọi thiết bị hòa mạng, tẩy trần khỏi internet. Có rất nhiều tiềm năng của thế giới bên ngoài cần khai phá, nhưng lúc này, họ sẽ khai phá thế giới của chính mình. Ai dám nói chẳng còn nơi nào trên Trái đất mà các nhà khoa học chưa từng đặt chân?
Mà quả thực, các nhà khoa học vẫn chưa thám hiểm hết Trái đất. Mặc dù đã có Google Earth, Trái đất vẫn là một tinh cầu xa lạ. Phát hiện ra một lục địa mới toanh như Columbus ư? Chắc là khó. Nhưng một cuộc phiêu lưu đến nơi hoang dã vẫn có thể dẫn bạn tới những miền đất đã chìm vào lãng quên, như hành trình mà cuốn Kỳ bí dòng sông sôi trong lòng Amazon thuật lại.
Vừa tốt nghiệp xong, nhà địa chất trẻ Andrés Ruzo đã lao vào một chuyến đi không hẹn ngày về trên con xuồng pekepeke màu nâu đỏ dọc thượng nguồn sông Amazon. Để làm gì? Chỉ để tìm kiếm một con sông sôi giữa rừng Amazon mà anh từng nghe ông mình kể. Các nhà khoa học lão làng cười nhạo, đừng hão huyền, vùng đất ấy đã được lục tung hết rồi, chẳng còn gì bí hiểm. Họ nói anh ngu ngốc. Anh bất chấp.
Xuyên qua làn nước chảy giữa hai bờ đá xám xịt, vượt qua những vạt rừng u huyền và cả những đường mòn khúc khuỷu, như một kịch bản điện ảnh phi thường, Ruzo được người bản địa đưa tới một con sông bốc hơi nghi ngút: Con sông sôi trong truyền thuyết của ông anh. Nước sôi sùng sục, thừa đủ để lấy mạng bất cứ kẻ nào, thừa đủ để tạo nên một cú sốc trong ngành địa chất. Và hãy tưởng tượng ra Ruzo trong buổi bình minh, múc nước sông sủi bọt, pha một ly cà phê thơm ngát, nhấm nháp, ngắm rừng xanh.
Những người thích phiêu lưu chưa chắc sẽ tìm ra những điều kỳ diệu, song những điều kỳ diệu sẽ tìm đến những người thích phiêu lưu. Còn trong trường hợp bạn không muốn uống cà phê giữa lòng Amazon, vậy thì bạn nói sao với một ly cà phê trên sao Hỏa?
Trong cuốn Cà phê trên sao Hỏa, nhà báo Stephen Petranek lật mở cuộc phiêu lưu vĩ đại nhất mà loài người đang hướng tới trong thế kỷ này, cuộc đổ bộ vào hành tinh Đỏ. Khi Robert Goddard tuyên bố tên lửa có thể vươn tới mặt trăng, Thời báo New York đã giễu cợt ông ngay trên trang nhất. Phải đến khi Apollo 11 làm được kỳ tích ấy, họ mới chịu đính chính. Thập niên 1950, von Braun cũng gây dựng dự án đưa con người tới hành tinh xóm giềng của Trái đất, và ông cũng bị coi là ngớ ngẩn. Nhưng nếu như kế hoạch lên sống ở sao Hỏa của Elon Musk không thay đổi, vài ba năm nữa, người ta cũng phải xin lỗi von Braun.
Đáng buồn là, lẽ ra con người phải tới sao Hỏa từ lâu rồi chứ không cần đợi đến Musk, nếu Nixon không loại bỏ dự án nghiên cứu vũ trụ hậu Apollo 11, nếu người ta đổ ít tiền vào chiến tranh hơn và đổ nhiều tiền vào khoa học hơn. Thế giới thực sự cần thêm những người yêu phiêu lưu như Musk.
Trong khi đợi mua tấm vé lên sao Hỏa, vẫn còn nhiều chuyến phiêu lưu khác cho bạn dấn thân. Một chuyến phiêu lưu tình ái chẳng hạn. Nhưng không phải những chuyến phiêu lưu tình ái thông thường, mà là phiêu lưu tình ái bằng cách vận dụng công thức toán học. Bạn có dự đoán được mình sẽ hẹn hò với bao nhiêu người trong đời? Và ai là người phù hợp nhất? Bạn không biết. Nhưng toán học biết. Nghe khó tin, nhưng như Hannah Fry đã chứng minh trong cuốn Thuật toán của tình yêu, chỉ bằng vài ba phép tính, bạn hoàn toàn có thể biết thời điểm mình nên yên bề gia thất và thậm chí cả cách tối đa hóa số lượng người tình.
Hoặc là những chuyến phiêu lưu mà bạn có thể làm hàng ngày ngay giữa khu phố chật chội nơi bạn sống. Khu phố thì có gì để phiêu lưu? Đồng ý, khu phố chẳng có gì, nhưng những người trong khu phố thì sao? Sao không cười với một người lạ đi ngang qua? Sao không khen đôi giày của người tài xế? Sao không nói một câu vô thưởng vô phạt như “Trời đẹp quá nhỉ!” với người đang chạy bộ với bạn trong công viên? Đó là cách mà tác giả Kio Stark đã phiêu lưu trong Người lạ làm thay đổi cuộc sống của chúng ta. Thực ra, chưa chắc họ đã thay đổi được gì ở ta. Nhưng khi Ruzo đi thám hiểm Amazon, anh cũng đâu có chắc mình sẽ tìm được gì đáng kể. Nếu biết chắc chắn đã không gọi là phiêu lưu. Phiêu lưu nhiều rủi ro như đánh bạc. Hãy coi như cuộc sống là một trò cá độ, và vui là chính.
Năm 1984, khi Richard Wurman sáng lập TED, ông không ngờ rằng những ý tưởng đáng để lan tỏa – ideas worth spreading, như slogan của tổ chức, sẽ vang xa đến thế. Mỗi ý tưởng được trình bày ở TED lại là một cuộc phiêu lưu kỳ thú thăm dò vào thế giới phức tạp đa chiều. Con người thực sự thích phiêu lưu. Như Barry Schwartz đã khẳng định trong cuốn Vì sao chúng ta làm việc, các nhà kinh tế tư bản đã hoàn toàn sai lầm khi nhận định: Con người là một sinh vật chây lười và chỉ thích tiền.
Đúng, con người thích tiền, nhưng bên cạnh tiền, con người cũng thích những chuyến phiêu lưu.
Wurman từng tâm sự, có rất nhiều người trẻ tuổi hỏi ổng về bí kíp thành công, và ông đã soạn ra một email mẫu để hồi đáp cho tất cả. Nội dung email đó như thế này: Ông Wurman cho rằng câu trả lời cho câu hỏi trên chính là, “Có một cuộc sống thú vị”, và ông ấy muốn bạn biết một điều, rằng hôm nay, cho đến lúc này, là một ngày khá thú vị.
Và để một ngày vô vị trở nên thú vị, một là bạn ngồi yên chiêm nghiệm, không thì hãy bắt chuyện với một người hàng xóm, nói với họ gì đó đại loại như: Trời đẹp quá nhỉ, đi cà phê trên sao Hỏa không?
—
Tạp chí Phái mạnh ELLE Man
Bài: Hiền Trang