Coach-build - thứ nghệ thuật "may đo" trên xe siêu sang tưởng chừng đã thất truyền vẫn được nuôi dưỡng bởi những tên tuổi trung thành với triết lý tôn vinh sự độc đáo và sáng tạo, mà Rolls-Royce là ví dụ chuẩn xác nhất. Ngày nay, cụm từ Coach-Build được gắn liền với sự hoài niệm về một thời hoàng kim của sự sáng tạo và cũng được Rolls-Royce đưa trở về với vị thế đỉnh cao của việc cá nhân hoá.
Trung thành với nền móng di sản của các nhà sáng lập, Rolls-Royce theo đuổi và đưa Coach-build, một thứ nghệ thuật vốn bị thất truyền về lại vị thế đỉnh cao cá nhân hoá trong kỉ nguyên đương đại.
Coach-Build – Nghệ thuật tưởng chừng bị thất truyền
“Coach-builder” trong tiếng Anh được hiểu là nghệ nhân chuyên chế tác khung vỏ cho các cỗ xe ngựa, tương truyền bắt nguồn từ nhu cầu của tầng lớp quý tộc khi tham gia vũ hội hóa trang hay dạ tiệc. Bên cạnh vẻ ngoài lộng lẫy, họ muốn xuất hiện trong những cỗ xe ngựa khác biệt và độc đáo. Và thế là những người thợ thủ công chuyên chế tác cỗ xe được gọi là “Coach-builder”, cũng như khái niệm “Coach-build”, được khai sinh.
Khi ô tô ra đời, khái niệm Coach Build chỉ việc chế tác thủ công và sáng tạo của khung và vỏ xe. Hầu hết các cỗ xe siêu sang trong thời kì vàng son của ngành ô tô trước Thế Chiến thứ II đều không có vỏ, các nhà làm xe chỉ tập trung vào phần bộ máy động cơ của xe hơi, còn các chủ nhân sẽ thuê các nghệ nhân độc lập như Chapron, Labourdette, Franay, Saoutchik, Figoni et Falaschi hay Pennock thiết kế và thực hiện phần vỏ theo ý muốn.
Ngày nay, cụm từ Coach-Build được gắn liền với sự hoài niệm về một thời hoàng kim của sự sáng tạo. Ví dụ như chiếc Mors Landau Tour Coach-Build của gia tộc Rothschild uỷ quyền năm 1904 đến nay vẫn được ca ngợi, hay chiếc Coach-build Argyll 1913 có mui nhỏ và khoang khách lớn, đi cùng hệ thống phanh 4 bánh, nghe có vẻ quen thuộc bây nhưng là công nghệ tiên phong thời đó. Một vị Vua Ấn Độ giai đoạn này còn uỷ quyền tạo nên một đôi xe coach-build hình thiên nga tên là Brooke Swan độc đáo và khó nhầm lẫn.
Chiếc Rolls-Royce Brooke Swan (1910).
Việc chế tạo khuôn và máy ép cho phần khung một chiếc xe hơi rất đắt đỏ, ví dụ như khuôn đúc một cánh cửa có thể lên đến 40,000 USD, khiến các nhà sản xuất phải tìm cách giảm giá bằng cách sản xuất hàng loạt hoặc chọn vật liệu có giá thành khuôn đúc thấp hơn. Sự ra đời của kiến trúc Unibody (khung xương sàn xe và vỏ xe được đúc sẵn thành một khối) đã làm cho giá thành sản xuất khung xe giảm hơn nữa. Tất nhiên khi độ rập khuôn trở nên phổ biến thì óc sáng tạo càng bị thu hẹp. Nhiều nghệ nhân coach-builder đã mất kế sinh nhai, nhiều xưởng đóng cửa hoặc bị sát nhập vào thành một phần trong những nhà máy nào đó.
Và dù vậy, ngay ở giai đoạn nở rộ của quá trình sản xuất hàng loạt, vẫn xuất hiện những dự án độc bản nổi tiếng đi vào lịch sử. Môn nghệ thuật tưởng chừng đã thất truyền vẫn được nuôi dưỡng bởi những tên tuổi trung thành với triết lý tôn vinh sự độc đáo và sáng tạo, mà Rolls-Royce là ví dụ chuẩn xác nhất. Sinh ra trong giai đoạn 1906 và đạt danh hiệu “Chiếc xe hơi tốt nhất thế giới” cùng Silver Ghost năm 1915, Rolls-Royce vẫn giữ gìn giá trị của coach-build cho đến tận ngày nay.
Coach-Build – Sự thăng hoa hoàn hảo của nghệ thuật cá nhân hoá (Bespoke)
Chế tác xe theo triết lý Coach-build là nấc thăng hoa tuyệt vời nhất của Bespoke, bởi độ độc đáo và hiếm có bởi các nghệ nhân bậc thầy của Coach-build hiện nay không còn quá nhiều. Dù quá trình uỷ quyền không chỉ đắt đỏ về mặt chi phí mà còn cả chất xám, thời gian và công sức; nhưng vẫn luôn cần những yếu nhân có tầm nhìn và suy nghĩ khác biệt như vậy tồn tại trong lịch sử. Việc uỷ quyền một tác phẩm Coach-build không chỉ có ý nghĩa ở mặt thành công cá nhân, mà còn là sự nối tiếp di sản sáng tạo ra những kỳ quan độc đáo mà nhiều năm sau thế giới vẫn được ngắm nhìn và truyền cảm hứng.
Những tác phẩm Coach-build là hành trình nỗ lực, sáng tạo của các nghệ nhân xuất chúng nhất để hiện thực hoá trí tưởng tượng và những gía trị vượt thời gian được gửi gắm của chủ nhân, bỏ qua những rào cản như ranh giới tiền bạc, tính thương mại, tính hữu dụng…, để tạo ra những sáng tạo đỉnh cao nhất.
Phiên bản prototype (mẫu) Rolls-Royce Phantom Corsair (1938).
Chủ nhân Coach-build là những người không thích sự gò ép, không đầu hàng trước những định kiến và giới hạn thông thường. Do đó mà giá trị mà một tác phẩm Coach-build không chỉ thể hiện ở giá bán, mà quan trọng hơn là những trải nghiệm cảm xúc tinh thần có một không hai. Tác phẩm Coach-Build đánh dấu cột mốc quan trọng trong cuộc sống của khách hàng, trở thành di sản của gia đình và văn hóa, đồng thời cũng là nhân chứng lịch sử định nghĩa cả một thời đại, chứ không còn gói ghém ở hình thức một phương tiện di chuyển đơn thuần.
Những tuyệt tác Coach-build kinh điển nhất trong lịch sử Rolls-Royce
Trong giai đoạn mà Rolls-Royce Silver Ghost đồng hành cùng Alpine gây ấn tượng với và chinh phục danh hiệu “chiếc xe hơi tốt nhất thế giới”, nhiều tác phẩm Coach-build khác cũng được thực hiện cùng Baker & Co hay Million-Guiet. Và sau hàng tram năm, những tác phẩm này vẫn được săn tìm và sưu tập với giá trị lên đến hang triệu bảng Anh.
Chiếc Rolls-Royce Phantom Brougham De Ville (1926).Chiếc Rolls-Royce Phantom Brougham De Ville (1926).Chiếc Rolls-Royce Phantom Brougham De Ville (1926).
Khi Phantom ra đời năm 1925, thiết kế này tiếp tục trở thành đất diễn cho các nhà Coach-builder lẫy lừng thời đó. Bởi tính chất của dòng xe này là dành cho các yếu nhân với các chuyến công du, giao tế, nghi thức, nên việc tạo nên bản sắc riêng là vô cùng quan trọng. Ví dụ như phiên bản Rolls-Royce Phantom II “The Star of India”, uỷ quyền bởi Maharaja của Rajkot ở Ấn Độ năm 1934, được chế tác bởi Coachbuilder Thrupp & Maberly (Anh Quốc) với màu sơn Nghệ Tây/Thổ Hoàng đã trở thành một trong những kiệt tác nổi tiếng nhất trong lịch sử.
Rolls-Royce Phantom II The Star of IndiaRolls-Royce Phantom II The Star of India
Rolls-Royce đã lần lượt sở hữu nhiều xưởng Coach-build trứ danh như Park Ward vào năm 1939 và HJ Mulliner vào năm 1959, tiếp tục cho ra đời những cỗ xe độc đáo. Các phiên bản Coach-build đặc sắc trong thập niên 60s của các bộ sưu tập Rolls Royce Silver Cloud và Rolls Royce Phantom V & VI vẫn được điểm mặt chỉ tên và sưu tầm cho tới ngày nay.
Tách mình khỏi số đông, Rolls-Royce theo đuổi con đường độc đạo: Đưa các yếu nhân vào hành trình uỷ quyền và làm chủ quá trình khai sinh ra một tác phẩm có ý nghĩa lịch sử trong tương lai. “Quả thực, Rolls-Royce Coach-build là tuỳ biến đương đại đích thực nhất, cũng chính là đẳng cấp hưởng thụ thực sự” – Ông Torsten Müller-Ötvös, Tổng giám đốc điều hành, Rolls-Royce chia sẻ về dịch vụ Coach-build từ Goodwood, Anh Quốc.
Rolls-Royce Phantom II Continental Dropdead Coupé (1934).Rolls-Royce Phantom II Continental Dropdead Coupé (1934).Rolls-Royce Phantom VI Limousine (1972).Rolls-Royce Phantom VI Limousine (1972).
Những tuyệt phẩm Coach-Build đương đại độc đáo của Rolls-Royce:
Rolls-Royce Sweptail – châm lại ngọn lửa Coach-build
Ngày nay tất cả những chiếc Rolls-Royce rời Goodwood đều là được đặt riêng bởi các nhà bán lẻ, cho một quốc gia nào đó, dựa vào thói quen sử dụng, niềm tin, địa điểm sống của các yếu nhân nơi chiếc xe sẽ đến. Tuy nhiên, Rolls Royce Sweptail ra mắt vào năm 2017 trở thành tiếng vọng gợi nhớ lại thời kì hoàng kim sáng tạo của coach-build. Không có lý gì để trong kỷ nguyên hiện đại, sự sáng tạo lại bị hạn chế và sớm hài lòng với sự nhân bản và đồng hoá.
Vị yếu nhân uỷ quyền Rolls Royce Sweptail có một tình yêu đặc biệt với những chiếc xe trong giai đoạn đầu thế kỉ 20 cũng như sở hữu bộ sưu tập du thuyền kỳ công, vì thế tác phẩm này sở hữu một thân xe khách hẳn với những gì đang hiện hành. Thanh thoát, thu nhỏ trục ngang, đường mái vòm uốn lượn và phần đuôi vuốt ngược là những gì Rolls-Royce đã mài dũa thành một tác phẩm không thể nhầm lẫn ngay từ cái nhìn đầu tiên.
Bên trong Rolls Royce Sweptail, mái vòm kính bao trùm tạo ra không gian tràn ngập ánh sáng tự nhiên, hoà hợp với phần nội thất thanh lịch, tinh tế và tối giản. Các hệ thống điện cũng được thiết kế ẩn và tối giản, tạo đất diễn cho các vật liệu thượng hạng lựa chọn theo tiêu chuẩn khắt khe của Rolls-Royce toả sáng.
Các tấm gỗ Macassar Ebony được đánh bóng thủ công và các lỗ thoáng Paldao vừa tương phản vừa hài hoà về xúc cảm với lớp da Moccasin sáng và các điểm nhấn màu Dark Spice của nội thất. Tuy mất đến 4 năm để hoàn thiện, tiếng vang của Rolls Royce Sweptail đã tạo sự uy tín cho những nhà uỷ quyền mạnh dạn đặt lệnh.
Đây chính là tác phẩm đánh dấu sự tái sinh cho Coach-build đương đại, trở thành dịch vụ cố định tại mái nhà của Rolls-Royce.
Rolls-Royce Boat Tail – Bứt phá khỏi giới hạn thông thường
Bộ khung xe mới nhất của Rolls Royce mang tên “Architecture of Luxury” là tuyên ngôn cho thấy sự trung thành của thương hiệu với nghệ thuật Coach-build và đề cao sự sáng tạo. Nhôm được xử lý qua các máy ép và khuôn đúc thành từng bộ phận, sau đó toàn bộ khung với tầng tầng lớp lớp chống đỡ nhau sẽ được 4 kĩ thuật viên bậc thầy cùng thực hiện hàn một lúc.
Từng thao tác phải khớp với nhau, nếu có bất kỳ sai số trong tốc độ thực hiện giữa 4 người đó, khung nhôm sẽ bị lệch hoặc biến dạng. Công đoạn chế tác này cực kì khó khăn và đòi hỏi tay nghề cao, sự phối hợp nhạy bén. Sở dĩ Rolls Royce thiết kế “Architecture of Luxury” cầu kỳ như vậy là để mang lại lợi ích lớn hơn cho khách hàng đó là khung xe sẽ dễ dàng linh hoạt hơn nhiều khi thực hiện tùy biến, cá nhân hoá hoặc coach-build lại từ đầu.
Kiến trúc này đã được áp dụng lên Phantom VIII, Cullinan, New Ghost 2020 và mới nhất là trên kiệt tác Coach-build Boat Tail ra mắt vào hồi táhng 5/2021. Kết quả là một Rolls-Royce Boat Tail với dáng thân tinh tế, không bị gián đoạn cùng với độ uốn cong đầy ấn tượng, tính liền khối về quy mô, tất cả được tạo thành từ một bề mặt dường như vô tận.
Rolls Royce Boat Tail tôn vinh cuộc đời gắn liền với những chuyến phiêu lưu biển cả của vị chủ nhân kín tiếng, lấy cảm hứng từ du thuyền J-Class và Rolls-Royce Boat Tail 1932 mà ông đã kì công sưu tầm và phục chế. Các nghệ nhân đã nỗ lực để tái hiện sắc xanh của vùng biển ông yêu thích, cùng với hiệu ứng nhũ pha lê quyến rũ trong nắng vùng duyên hải và hiệu ứng chiều sâu khi chạy dưới bóng râm của các tầng cây.
Phần Caligo Legno hở hiện đại, làm nổi bật lớp sơn màu xanh lam mềm mại, gợi nhớ đến hình thức đúc thân tàu bằng gỗ, nơi mà các vật liệu được hoà hợp một cách khéo léo và đối xứng hoàn hảo.
Qua một nút nhấn, phần mui từ từ hé mở với hiệu ứng cánh bướm, để lộ buồng tiếp khách (Hosting suite) đầy mời gọi với một cây dù lạ mắt, thiết kế chưa từng thấy trong thế giới ô tô. Chuyển động này được lấy cảm hứng từ bộ phận dầm Console (giá đỡ khung xe) mà kiến trúc sư nổi tiếng Santiago Calatrava đi tiên phong khám phá. Khi chủ xe mở “Hosting Suite”, hai bên bàn cocktail được thiết kế mở ra theo chuyển động xoay vòng một cách trang nhã, bên dưới là hai chiếc ghế đẩu tối giản và hiện đại, được chế tác bởi nhà sản xuất đồ nội thất Ý Promemoria.
Chiếc dù che nắng độc đáo có thể dùng trong những ngày thời tiết đẹp, chủ nhân cùng bạn đồng hành dừng chân tận hưởng một ly champaign bên vùng biển thanh bình. Chi tiết tán dù đẹp đẽ và hóm hỉnh này được mở ngược theo chuyển động ống lồng, đảm bảo trải nghiệm dễ dàng và tiện lợi. Phần tủ lạnh đôi chứa champagne Armand de Brignac ưa thích của vị chủ nhân. Các chai rượu có thể được làm lạnh nhanh chóng đến chính xác 6 độ, nhiệt độ phục vụ tối ưu của loại rượu cổ điển yêu thích này.
Với sự lãnh đạo của bàn tay và bộ óc tài hoa Giles Taylor, Giám đốc Thiết kế Rolls-Royce cùng các nghệ nhân tài ba đã vượt qua những thách thức về mặt kỹ thuật trong quá trình phát triển Rolls-Royce Boat Tail. Có tới 1813 chi tiết hoàn toàn mới đã được tạo ra dành riêng cho những chiếc xe. Đây là một minh chứng cho thử thách về mặt thời gian, lòng kiên nhẫn, sự cống hiến và niềm đam mê.
Mượn lời ông Torsten Müller-Ötvös, Giám đốc điều hành Rolls-Royce Motors Car để tạm kết: “Boat Tail là đỉnh cao của sự hợp tác, tham vọng, nỗ lực và cả thời gian. Nó là kết tinh của khát vọng muốn tôn vinh sự thành công cá nhân và tạo ra một di sản lâu dài. Với sự ra mắt đáng chú ý của mình, Rolls-Royce Boat Tail tạo nên một khoảnh khắc quan trọng trong lịch sử thương hiệu và bối cảnh đương đại.”
