Những gã đàn ông xuất hiện trong tiểu thuyết của Haruki Murakami đều chất chứa vẻ hoang mang, vô định như đang bị lạc nhưng cũng không có nhu cầu tìm thấy lối ra. Họ không rõ mình muốn gì hay sẽ trở thành cái gì. Và đặc biệt, tất cả các nhân vật đều sống trong một xã hội hào nhoáng, phồn vinh về mặt vật chất, song lại rỗng tuếch về mặt tinh thần.
Tại Nhật Bản, một số nhà phê bình như Haruka Fucuma và Tetsuo Matsuda ví tiểu thuyết của Haruki Murakami với ánh sáng hoàng hôn, như thể, nó giúp con người ta thoát khỏi tình trạng bế tắc. Nhưng không ít những nhà phê bình khác lại cho rằng văn chương của ông là sự phản bội đối với văn học truyền thống Nhật Bản, hoặc quy chụp Haruki là “kẻ lai căng”, “kẻ nghiền bơ” bởi những ảnh hưởng văn hóa pop trong các tác phẩm của ông. Tuy nhiên, tại sao tiểu thuyết của Haruki Murakami vẫn được thịnh hành không chỉ tại Nhật Bản mà còn khiến độc giả khắp Hoa Kỳ, Châu Âu hay Đông Á đều xúc động?
Ảnh: Becky Strange
Sự cô độc và hành trình lang thang vô định trong tiểu thuyết của Haruki Murakami
Trong tiểu thuyết của Haruki Murakami, các nhân vật thường rơi vào bế tắc và đi lang thang trên khu phố đô thị hiện đại. Họ bị “nuốt chửng” bởi sản phẩm của nền văn hóa phương Tây, từ chiếc burger ăn nhanh cho tới giai điệu nhạc pop, nhạc rock hiện đại. Bước sang “vũ trụ tình yêu” của Haruki, ta bắt gặp những cuộc hẹn hò chớp nhoắng. Và đôi khi, bóng dáng của những phụ nữ đỏm dáng, yêu kiều lại trở thành một nỗi ám ảnh, khắc khoải nào đó tồn đọng trong kí ức. Còn đàn ông trong tiểu thuyết của Haruki Murakami thì phần lớn đều yếu đuối, uỷ mị và tuân theo tôn chỉ sống độc lập. Họ chỉ biết làm việc như một cái máy, không mưu cầu, không hy vọng và đặc biệt không muốn ai buồn phiền hay giận dữ.
Haruki Murakami
Mô típ mẫu đàn ông trong tiểu thuyết của Haruki Murakami giống như những kẻ “đi xúc tuyết văn hóa” (từ được trích trong tiểu thuyết “Nhảy nhảy nhảy”). Đó là những gã đàn ông hèn, thường làm các công việc bị gạt ra rìa xã hội, loại công việc mà chẳng ai lựa chọn. Họ cần mẫn, chăm chỉ nhưng đồng thời cũng là những tên “cùng quẫn” trong đời sống cá nhân. Họ không có mơ ước gì xa xỉ như một chiếc ô tô đời mới hạng sang hay trở thành người có địa vị, tất cả những gã đàn ông xuất hiện trong tiểu thuyết của Haruki Murakami đều chất chứa vẻ hoang mang, vô định như đang bị lạc nhưng cũng không có nhu cầu tìm thấy lối ra. Họ không rõ mình muốn gì hay sẽ trở thành cái gì. Và đặc biệt, tất cả các nhân vật đều sống trong một xã hội hào nhoáng, phồn vinh về mặt vật chất, song lại rỗng tuếch về mặt tinh thần.
Chính vì khả năng biểu đạt sâu sắc, tiểu thuyết của Haruki Murakami không chỉ lay động tâm hồn độc giả Nhật Bản, mà còn chạm tới trái tim của những người đến từ nhiều quốc gia trên thế giới. Như báo Axaki từng viết: “Những tiểu thuyết của Haruki Murakami được phổ biến rộng rãi ở nước ngoài. Người trẻ đua nhau đọc sáng tác của ông” (The Asahi Shimbun 15 January 2003). Thậm chí, các nhà phê bình còn đặt tên cho hiện tượng này là “chất ma tuý Murakami”.
Có lẽ, vì Haruki thực sự thấu hiểu tình trạng lúng túng của đại đa số người trẻ ở các nước khác nhau. Họ không tìm thấy cảm giác viên mãn trong cuộc sống, họ cũng chằng biết bản thân cần phải thay đổi cái gì hay làm gì để bứt phá khỏi sức ép của “chủ nghĩa tiêu thụ”. Murakami hy vọng rằng những cuốn sách của ông có thể giúp họ cảm nhận được tự do và bước ra thế giới hiện thực.
Bìa tiểu thuyết “Tazaki Tsukuru không màu và những năm tháng hành hương”
Với “Tazaki Tsukuru không màu và những năm tháng hành hương”, Haruki Murakami đã vẽ lên câu chuyện đẹp đẽ về năm người bạn với mối quan hệ tưởng như hoàn hảo. Bốn người bạn của Tsukuru, họ tình cờ có một điểm chung là trong tên gọi đều có màu sắc, Aka – Đỏ – một mọt sách với tính hiếu thắng cao, Oumi – Xanh – người yêu thể thao với tính cách cởi mở, Kuro – Đen – hài hước và thẳng thắn, Shiro – Trắng – một nhạc công xinh đẹp. Duy chỉ có Tazaki Tsukuru là không mang một màu sắc đặc trưng nào, điều này ám chỉ tới cả nghĩa đen và nghĩa bóng. Nhân vật được xây dựng với một hình tượng nhạt nhoà, học không quá tốt cũng chẳng quá tệ, chơi thể thao thì ở tầm trung, còn khuôn mặt thì không hề xấu nhưng cũng chẳng đẹp. Và cuối cùng khi nhân vật đột ngột bị bạn bè cắt đứt liên lạc, hay nói cách khác, bị “kick” ra khỏi vòng tròn 5 người, anh chỉ biết lang thang vô định trong hàng ngàn day dứt, trách móc bản, tự vấn lòng mình liệu bản thân đã gây ra tội lỗi gì, để giờ phút này lại trở thành một kẻ ngoài cuộc đối với chốn thân quen của chính mình.
Bìa bản Tiếng Anh của tiểu thuyết “Những người đàn ông không có đàn bà”
Hay một điểm kết nối trong “vũ trụ” tiểu thuyết của Haruki Murakami khiến nhiều người nhớ mãi vì nó lặp lại ít nhất 5 lần nếu bạn có dịp đọc hết tất cả tác phẩm của ông. Đó là luôn xuất hiện một gã đàn ông bị vợ, bạn gái hoặc người tình bỏ. Có thể là một lần về nhà trong chuyến đi công tác xa, gã vô tình gặp vợ và đồng nghiệp đang làm tình trong nhà của mình (một truyện ngắn trong cuốn “Những người đàn ông không có đàn bà”). Hay trong một buổi tối nọ, nhân vật vẫn ngày ngày làm việc nhà và đợi vợ về ăn cơm thì đột nhiên người bạn đời sống chục năm của gã không về nữa, biến mất không một dấu vết (tiểu thuyết “Biên niên kí chim dây văn cót”). Lần khác, trong “Cuộc săn cừu hoang”, nhân vật ân ái mặn nồng với một cô gái điếm và khi tỉnh dậy gã không thấy ả đâu. Hoặc tàn nhẫn hơn, một ngày nọ nhân vật phát hiện ra cô gái điếm ấy bị siết cổ tới chết (tiểu thuyết “Nhảy nhảy nhảy”). Tất cả sự ruồng rẫy về mặt tình cảm lứa đôi ấy đã đẩy những gã đàn ông rơi vào sự trống rỗng và cảm giác vô định mà chính gã cũng không biết mình là ai, mình phải làm gì tiếp theo.
Thế giới đầy cô độc và tàn bạo trong tiểu thuyết của Haruki Murakami
Shame North, Tổng biên tập tạp chí văn hoá và nghệ thuật nổi tiếng Characters từng viết rằng “Ông (Haruki) viết về những tâm hồn mất mát, lang thang đó đây để đi tìm hạnh phúc nhỏ nhoi”. “Thậm chí tôi, – Shame North thú nhận, – tưởng rằng đối với tôi mọi sự đều ổn, thế nhưng chỉ sau khi đọc một trong những tác phẩm của ông, tôi mới hiểu ra rằng trên thực tế tôi là con người hoàn toàn khác” (The Hack Writers, 2001).
Haruki Murakami
Các tác phẩm của Murakami mở ra cánh cửa mới, đưa người đọc vào một thế giới kỳ quái của không gian đô thị, một mặt, tràn đầy những toan tính tâm lý, âm nhạc, tình dục, ghen đua chính trị. Mặt khác, với những bóng ma đen tối, lòng tham vô đáy và sự cô độc cùng quẫn, dần xâm nhập vào cuộc sống này và đảo lộn những gì vốn có. Khi nói về tiểu thuyết “Ngầm”, Haruki từng chia sẻ, vào khoảnh khắc đứng trên tàu điện ngầm tại Nhật Bản, ông tưởng tượng ngay dưới mặt đất kia, là hàng nghìn những sinh thể khác thường, không phải con người, đang bò nhung nhúc và “ăn mòn”, làm mục rỗng cả một hệ thống. Hay cũng có thể, chúng lại là “con người”, họ sống trong một xã hội tư bản với guồng làm việc không ngừng nghỉ, họ tự “ăn mòn” chính mình bằng nỗi cô độc, “ăn mòn” lẫn nhau bằng sự lãnh cảm và phá huỷ cả một hệ thống xã hội bằng sự tàn bạo không có tình yêu.
Bước vào tiểu thuyết của Haruki Murakami, ta không chỉ thấu hiểu các bản thể cô độc mà còn nhận ra nhiều hơn về sức nặng của “tình người”. Khái niệm này không chỉ dừng lại ở việc quan tâm lẫn nhau mà nó còn xuất phát từ tận sâu nơi đáy lòng, giúp ta nhận ra tình cảm hay thậm chí là sự khắc kỷ của bản thân, để từ đó, ta biết tự yêu lấy mình.
