Elon Musk đặt chuẩn quá cao cho bản thân, cho nhân viên, cho thế giới. Và chưa ai đuổi kịp ông trong hành trình vượt lên chuẩn mức đó, ông nghĩ thế. Elon Musk đơn độc vì ông là người dẫn đầu.
Nhân sinh nhật của “Iron Man” Elon Musk (28/6), hãy cùng ELLE Man nhìn lại cuộc đời, thành công và những khó khăn của bộ óc thiên tài này.
Trong thế giới của Elon Musk, máy móc có thể dừng lại, con người thì không
Một buổi sáng tháng 9 năm 2018, Elon Musk rời Los Angeles, nơi đặt trụ sở điều hành chính của SpaceX, và bay về phía bắc trên chiếc phi cơ riêng. Dừng lại ở Thung lũng Silicon, ông đón thêm hai kỹ sư từ Tesla. Cả ba bay tới Reno, Nev., nơi họ dành cả ngày tại nhà máy pin của Tesla, Gigafactory.
Đó giống như một ngày làm việc bình thường của Elon Musk. Bởi đối với vị tỉ phú công nghệ này, chỉ có làm việc mới khiến thời gian không trôi qua vô ích. Cứ như thế, ngày qua ngày, làm việc rồi làm việc. Cuộc sống của vị CEO “cuồng” công việc này như một chuỗi lặp lại của những ngày giống nhau.
Song, đây không phải là buổi sáng bình thường của Elon Musk. Đêm qua, ông ngủ một giấc ngắn, rồi đưa ra một trong những quyết định tranh cãi nhất của mình: loại bỏ kế hoạch tư nhân hóa Tesla.
Ảnh: Gluekit
Còn nhớ, vào ngày 7/8/2018, dòng tweet thông báo sẽ tư nhân hóa Tesla của Musk gây ra sự hỗn loạn trên khắp thế giới. Thị trường bắt đầu rối tung. Vấn đề pháp lý trở nên báo động. Những câu hỏi liên tục được đặt ra dành cho Elon Musk vì thế giới hoài nghi về phán quyết của ông. Thậm chí còn xuất hiện “thuyết âm mưu” cho rằng Tesla đã bị ảnh hưởng bởi những thế lực ngầm, buộc Elon Musk phải đưa ra quyết định mua hết cổ phần của công ty như thế.
Trước sự hỗn loạn được gây ra chỉ bằng một dòng trạng thái trên Twitter của Elon Musk, Kimbal Musk – em trai của ông, đồng thời là nhân viên điều hành của Tesla lên tiếng:
“Elon sống rất minh bạch. Anh ấy thẳng thắn với chính bản thân mình. Vì vậy, Elon làm tất cả những gì mình muốn. Anh ấy chẳng thể làm khác đi, vì anh ấy không muốn bản thân trở thành một con người khác.”
“Tuy nhiên, việc sống đúng và làm đúng với những gì mình nghĩ đôi lúc khiến anh ấy gặp rắc rối.” – Kimbal Musk nói tiếp.
Có lẽ đúng như những lời Kimbal nói. Elon Musk muốn tư nhân hóa Tesla, rồi ông ấy thực sự làm vậy. Nhưng trong cuộc sống, không phải lúc nào chúng ta cũng làm được điều mình muốn. Quyết định của Musk vấp phải nhiều sự phản đối từ cổ đông của Tesla. Để rồi sau vài tuần, chính ông phải tuyên bố từ bỏ kế hoạch tư nhân hóa công ty.
Elon Musk, một tỉ phú tuyệt vời nhưng tính cách thất thường, là người chịu toàn bộ trách nhiệm cho tất cả mọi thứ từ năng lượng, kĩ thuật cho đến thiết kế của các mẫu xe điện mới nhất của Tesla. Chính vì thế, số phận của công ty cũng như hơn 40.000 nhân viên và các nhà đầu tư đều nằm trong lòng bàn tay của Elon Musk.
Trước đây, khi những nhân viên được phỏng vấn, họ đều miêu tả CEO là một người chủ nghiện công việc. Elon Musk là người theo chủ nghĩa hoàn hảo, nghĩa là chi tiết dù nhỏ nhặt đến đâu cũng cần phải hoàn thiện. Trong mắt của các nhân viên, Tesla không thể làm gì nếu không có Elon Musk. Tuy nhiên, những ngày vừa qua, hoài nghi dành cho ông ngày càng lớn. Rõ ràng, không phải lúc nào Musk cũng biết điều gì là tốt nhất cho Tesla.
Ảnh: Lucy Nicholson/Reuters
Ngay cả trước khi gây hỗn loạn bằng quyết định tư nhân hóa Tesla, Musk đã có những việc làm khó hiểu. Trong vụ đội bóng nhí Thái Lan bị kẹt trong hang vào vào năm 2018, ông đã chủ động nhanh chóng gửi tàu ngầm để giải cứu đội bóng nhí. Việc làm hảo tâm của ông gây ít nhiều tranh cãi. Cuối cùng, ông khiến mọi chuyện trầm trọng hơn khi công khai chỉ trích một nhân viên cứu hộ là kẻ ấu dâm.
Vấn đề sức khỏe tinh thần của Elon Musk khiến người ta lo ngại. Trong một cuộc phỏng vấn The New York Times vào năm 2018, ông chia sẻ ông đã kiệt sức về mặt thể chất và cảm xúc, khiến nhiều người đặt câu hỏi về sự minh mẫn của ông trong những quyết định công việc.
Cuộc sống cá nhân của Musk không kém phần hỗn độn. Ông hẹn hò với Grimes, nhạc sĩ nhạc pop người Canada. Nhưng cả hai đã dừng theo dõi nhau trên mạng xã hội tuần sau đó ít lâu, làm dấy lên tin đồn tan vỡ của cặp đôi. Những người vợ cũ, người tình cũ trước đây không ít lần “tố cáo” Elon Musk trên báo chí. Điều này khiến người ta nghĩ rằng vị tỉ phú công nghệ không biết cách cân bằng giữa cuộc sống cá nhân và công việc.
Cuộc sống ở công ty của Musk cũng phản ánh lối sinh hoạt kém hợp lý của ông. Mỗi khi xuất hiện vấn đề quan trọng, ông thường nằm luôn trên sàn nhà máy làm việc để sửa chữa robot. Vào ban đêm, bàn làm việc là giường ngủ của Musk. Trong thời gian đó, ông đang phải đối mặt với rất nhiều vấn đề: sự rời đi của những nhân viên cao cấp, cuộc phỏng vấn với Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch, cuộc họp cùng các quỹ tài sản để có vốn đưa Tesla tư nhân hóa – cho đến khi ông không làm vậy.
Một số thành viên hội đồng mất dần niềm tin đối với Musk. Họ nỗ lực tìm kiếm một giám đốc điều hành mới, song, Elon Musk đơn giản là quá đặc biệt để có thể thay thế.
James Anderson, người đứng đầu công ty quản lý tài sản Baillie Gifford, cổ đông lớn nhất của Tesla sau Musk, cho biết ông vẫn hoàn toàn tin tưởng vị CEO này. Ông gọi Musk là một “lãnh đạo có tầm nhìn”, một người có chuyên môn kỹ thuật cao và phong cách làm việc hướng đến sự hoàn hảo khi Musk luôn “ám ảnh về các chi tiết”.
Tuy nhiên, James Anderson chia sẻ ông ngày càng lo lắng về sức khỏe của Musk. Ông tin rằng đời sống cá nhân phức tạp và khối lượng làm việc lớn ảnh hưởng không ít đến Elon Musk. James Anderson nói:
“Musk rất khắt khe với bản thân. Dường như, anh ta bị ám ảnh bởi mệnh lệnh phải làm điều gì đó tốt cho thế giới.”
“Đó giống như một cuộc chiến”
6:30 sáng ngày 18/8, 3 robot trong nhà máy Tesla ở Fremont, California bỗng nhiên trục trặc. Vụ việc trên buộc công ty phải ngừng sản xuất Model 3 – sản phẩm chìa khóa, ảnh hưởng đến cả tương lai của Tesla.
Hay tin, Musk ngay lập tức đi đến nhà máy và làm việc suốt đêm. Cuối cùng, vấn đề đã được giải quyết. Nhưng Tesla nhận được tin tức khá lo ngại: các robot đã bị nhiễm phần mềm độc hại. Và mặc dù họ không thể chứng minh điều đó bởi không tìm được chứng cứ cụ thể, các giám đốc điều hành nghi ngờ họ biết thủ phạm: một nhân viên giả mạo, làm việc theo lệnh của người bán khống.
Ảnh chụp nhà máy năng lượng Gigafactory của Tesla tại Nevada. Ảnh: Bob Strong/Reuters
Tesla là một trong công ty sở hữu cổ phiếu thấp. Các quỹ phòng hộ đầu tư vào Tesla được ví như đang thực hiện một “canh bạc”. Bị phá rối, lại không dư dả tiền vốn, Elon Musk hẳn chịu rất nhiều áp lực. David Einhorn, người sáng lập Greenlight Capital, trong một bức thư gửi cho các nhà đầu tư vào tháng trước đã viết: “Elon Musk thất thường và có vẻ tuyệt vọng.”
Bên cạnh đó, Elon Musk tin rằng có người lan truyền thông tin sai lệch về công ty. Vào tháng 6, ông cáo buộc một nhân viên cố tình làm chậm quá trình sản xuất Model 3. Và tất nhiên, ông nghi ngờ nhân viên đó làm theo lệnh của người bán khống.
Kimbal Musk cho biết cuộc đối đầu giữa Tesla và những người bán không giống như “một cuộc chiến tranh thực sự”.
Tuy nhiên, vấn đề của Tesla không đơn thuần là vấn đề lợi nhuận. Nó nằm ở tham vọng của Elon Musk về việc “đóng góp một điều gì đó cho nhân loại”. Tesla – công ty xe điện ra đời vì giấc mơ loại bỏ nhiên liệu hóa thạch độc hại. Còn SpaceX, công ty sử dụng năng lượng mặt trời được hình thành để thay thế những nguồn năng lượng đang dần cạn kiệt trên Trái Đất.
Logo của Tesla – công ty xe điện giúp Musk thực hiện giấc mơ loại bỏ nhiên liệu hóa thạch độc hại ra khỏi Trái Đất. Ảnh: Richard Vogel/Associated Press
Elon Musk nỗ lực muốn nhân loại có cuộc sống trong lành hơn, tốt đẹp hơn. Tesla và SpaceX là phương tiện để Elon Musk thực hiện giấc mơ lớn của cuộc đời mình.
“Tesla giống như đứa con của anh ấy.” – Deepak Ahuja, giám đốc tài chính của Tesla chia sẻ về tâm huyết của Elon Musk dành cho công ty.
Song, Tesla giờ không thể tư nhân hóa. Nó vẫn là công ty sở hữu bởi nhiều cổ đông. Musk vẫn phải tiếp tục đấu tranh với những người nghi ngờ tầm nhìn của ông, và cả những người dùng mọi cách để chứng minh rằng Tesla là một thất bại.
Thời điểm khó khăn nhất của Elon Musk
Một phân đoạn trong dây chuyền lắp ráp của Tesla. Ảnh: Christie Hemm Klok/The New York Times
Khi Musk công bố mô hình Model 3 vào mùa Hè 2017, ông dự đoán số lượng xe được sản xuất hàng tháng là khoảng 20.000 chiếc. Nhưng trong ba tháng cuối năm 2017, chỉ 2.425 xe điện được hoàn thành.
Sản xuất đình trệ là việc đã bận tâm ông trong nhiều năm qua. “Đây là thời điểm khó khăn nhất đối với Tesla,” – JB Straubel, giám đốc kỹ thuật của công ty cho biết. “Chúng tôi đã dự đoán trước việc này rất khó khăn, nhưng nó còn vất vả hơn trí tưởng tượng của chúng tôi nhiều.”
Khó khăn này bắt nguồn từ sai lầm của vị CEO tài giỏi.
Trong việc chuẩn bị các dây chuyền lắp ráp, Musk đã bị thuyết phục rằng quá trình này cần được hoàn thành một cách tự động hóa. Nghĩa là, sử dụng robot để thay thế con người trong dây chuyền sản xuất. Làm như vậy, ông tin rằng có thể làm cho chiếc xe di chuyển qua nhà máy với vận tốc 1 mét/1 giây, gấp 10 đến 20 lần tốc độ của các tuyến hiện có.
Vì vậy, Tesla đã xây dựng một nhà máy với hàng trăm robot, được lập trình để thực hiện các nhiệm vụ mà con người có thể dễ dàng thực hiện. Một robot, mà Musk đặt biệt danh là “flufferbot”, được thiết kế với mục đích đơn giản là đặt một mảnh sợi thủy tinh làm giảm âm thanh trên đỉnh pin.
Nhưng flufferbot chưa bao giờ thực sự hiệu quả. Flufferbot không nhận được sợi thủy tinh, hoặc đặt nó ở vị trí sai, dẫn đến việc sản xuất thường xuyên bị trì hoãn. Cuối cùng, flufferbot đã được thay thế bởi các công nhân nhà máy.
Các robot làm việc trong nhà máy Tesla. Tự động hóa giúp nâng cao hiệu suất làm việc, đồng thời bảo vệ con người khỏi rủi ro khi lao động. Nhưng theo Elon Musk, là sai lầm khi đánh giá người máy cao hơn con người. Ảnh: Christie Hemm Klok/The New York Times
Elon Musk thừa nhận trách nhiệm đối với sai lầm này. Ông công khai chia sẻ trên Twitter cá nhân:
“Tự động hóa quá mức ở Tesla là một sai lầm. Chính xác hơn, đó là sai lầm của tôi khi đánh giá con người thấp hơn máy móc. ”
Sau đó, Elon Musk dốc sức sửa chữa những sai lầm. Ông vùi mình trong nhà máy hàng tuần, cố gắng sửa chữa các vấn đề khác nhau trên dây chuyền lắp ráp.
“Anh ấy yêu cầu với nhân viên rất cao.” ông Straubel nói. “Điều này khiến mọi người hoảng sợ. Họ lo lắng rằng anh ta sẽ đến khu vực của họ và bắt đầu đặt câu hỏi. ”
Tuy nhiên, sự quản lý khắt khe của Elon Musk đối với nhân viên không mang lại hiệu quả. Theo Reutuers, từ năm 2016, hơn 30 nhân viên cao cấp đã rời khỏi Tesla. Trong số đó có giám đốc kỹ thuật, phó chủ tịch khâu tự động hóa và giám đốc kỹ thuật sản xuất – tất cả đều là các vị trí quan trọng của Tesla.
Có lần, một cỗ máy làm điện cực đính vào các hệ tầng được gọi là cuộn thạch quá chậm và nhân viên không thể tìm ra biện pháp khắc phục. Musk lập tức can thiệp, lập trình lại máy để máy hoạt động nhanh hơn. Đến cuối ngày, cỗ máy đó thực sự hoạt động nhanh hơn trước 10%.
Đó chỉ là một thành tựu nhỏ so với sự nghiệp vĩ đại của Elon Musk. Nhưng nó nhắc nhở thế giới về khả năng công nghệ nhạy bén của ông. Đó cũng là một ví dụ rõ ràng về cách Musk làm việc: vị giám đốc điều hành thường xuyên xuất hiện ở nhà máy và tự tay làm những việc dù là nhỏ nhặt nhất.
“Công việc quan trọng nhất của CEO là xây dựng một đội ngũ tuyệt vời xung quanh bạn.”, Bill George, cựu giám đốc điều hành của nhà sản xuất thiết bị y tế Medtronic và một thành viên hội đồng quản trị của Goldman Sachs nói. “Musk không nên ngủ trên sàn nhà máy. Tôi muốn anh ta ngủ ở nhà.”
Bill George phần nào có lý. Elon Musk chưa có niềm tin vào nhân viên của ông. Điều đó khiến ông chỉ là một chuyên gia kĩ thuật xuất sắc chứ chưa hẳn là một nhà quản lý tốt. Nói khác đi, Musk quá đơn độc trong giấc mơ khiến thế giới tốt đẹp hơn của mình.
Musk không tin ai, vì không ai đủ sức khiến ông hoàn toàn dựa dẫm vào. Ông đặt chuẩn quá cao cho bản thân, cho nhân viên, cho thế giới. Và chưa ai đuổi kịp ông trong hành trình vượt lên chuẩn mức đó, ông nghĩ thế. Elon Musk đơn độc vì ông là người đi đầu. Cũng có lẽ vì thế mà ông muốn tư nhân hóa Tesla. Musk không muốn chia sẻ công ty tâm huyết của mình với những người không khiến ông tin tưởng.
“Tôi đã kiệt sức”
Elon Musk đơn độc đối diện với mọi thứ. Điều này khiến ông cạn kết về thể chất lẫn tinh thần. Ảnh: Joshua Lott/Getty Images
Musk làm việc 120 giờ/tuần, đôi khi không đi ra ngoài trong nhiều ngày liền. Tại một cuộc họp gần đây tại SpaceX, ông nằm trên sàn để thư giãn.
Ahuja, giám đốc tài chính của Tesla cho biết: “Elon Musk làm việc cực kỳ chăm chỉ, nhưng vấn đề là anh ấy quá chăm chỉ.” “Anh ấy như quên đi bản thân mình. Anh ta rất cứng nhắc. ”
Musk buộc phải sử dụng Ambien – một loại thuốc an thần mới có thể dễ dàng đi vào giấc ngủ. Ông công khai chia sẻ trên Twitter cá nhân điều này. Nhưng các thành viên hội đồng quản trị Tesla không hài lòng vì điều đó. Họ không thích người chủ tịch của họ “nghiện” Twitter và thường xuyên chia sẻ đời sống riêng tư của mình trên đó.
Musk thường dành buổi tối chủ nhật tại nhà máy Tesla, sau đó bay đến Los Angeles để tham dự buổi họp điều hành 10 giờ sáng tại SpaceX. SpaceX, trái ngược với Tesla, là một công ty ổn định. Đầu năm 2018, SpaceX đã phóng thành công tên lửa mới nhất thế giới, Falcon Heavy.
“Tôi biết rằng 2018 là một năm khó khăn đối với anh ấy”, Gwynne Shotwell, chủ tịch và giám đốc điều hành của SpaceX nói. “Không phải vì anh ấy cau có hay ném đồ vật, nhưng vì tôi thấy rằng anh ta đã kiệt sức về thể chất.”
Trong cuộc phỏng vấn với tờ The New York Times, Musk nói rằng công việc của ông khiến ông gần như đã bỏ lỡ đám cưới của Kimbal ở Tây Ban Nha mùa hè này. “Tôi đến đó hai giờ trước buổi lễ,” anh nói. “Tôi rời nhà máy rồi lập tức bay đến đó. Rồi tôi quay trở lại nhà máy sau buổi lễ. ”
Ông cũng chia sẻ với tờ The New York Times rằng ông đã không có một tuần nghỉ ngơi trọn vẹn kể từ năm 2001, thời gian ông mắc bệnh sốt rét. Tuy nhiên, trong năm 2017, Musk cũng đã dành thời gian cho những ngày nghỉ đáng nhớ.
Một vài ngày trước đêm giao thừa 2018, ông cùng Kimbal, gia đình và người bạn thân Bryn Mooser đi đến Nam Cực. Nhưng trên đường đi, thời tiết trở nên xấu và họ phải hạ cánh ở Santiago, Chile.
Nhận ra rằng họ không thể đến Nam Cực, cả nhóm đã lên kế hoạch tổ chức tiệc ở Rio de Janeiro vào đêm giao thừa. Nhưng trước đó, họ đến Đảo Phục Sinh để tham quan những bức tượng moai, di sản từ nền văn minh cổ đại. Mooser nhớ lại cuộc thảo luận của họ khi đó. Kế hoạch của Musk không chỉ ở ngoài hành tinh mà còn ở trên Trái Đất này. Ông ước có thể xâm nhập sao Hỏa. Song song đó, ông muốn bảo vệ Đảo Phục Sinh trước sự đe dọa của biến đổi khí hậu.
“Musk quan tâm sâu sắc về thế giới và những người sống trong thế giới đó,” Mooser nói. “Nhưng đôi khi, lỗi của anh ấy là anh ấy đã quan tâm quá nhiều.”
Thử thách vẫn còn
Cổ phiếu của Tesla biến động thất thường trong thời gian qua. Thử thách của Elon Musk vẫn chưa kết thúc. Ảnh: Jeenah Moon/The New York Times
Trong tháng 9/2018, Musk đã có cuộc họp với hội đồng quản trị Tesla. Đó là một cuộc họp được triệu tập vội vã. Khi đến nơi, người ta thấy túi ngủ của ông ta vẫn còn đặt trên sàn. Tại đây, Musk tuyên bố hủy kế hoạch tư nhân hóa Tesla, và công ty vẫn sẽ tiếp tục hoạt động giao dịch trên sàn chứng khoán.
Quyết định tư nhân hóa có thể giúp Musk giải quyết được nhiều vấn đề, chẳng hạn như vụ người bán khống. Song, nó cũng có thể đem lại cho vị CEO nhiều cơn đau đầu khác. Sự chống đối của các cổ đông, quỹ đầu tư hay cạnh tranh với các công ty ô tô khác là ví dụ.
Peter Henning, giáo sư luật tại Wayne State University, cho biết nếu S.E.C. quyết định điều tra vụ việc đến cùng, hậu quả có thể rất nghiêm trọng. Bởi luật pháp qui định rằng, không quyết định nào của một công ty được công bố nếu chưa có sự thông qua ban lãnh đạo. Trong khi đó, dòng tweet thông báo tư nhân hóa Tesla đến từ mạng xã hội cá nhân của Elon Musk, và không một lãnh đạo nào của Tesla hay tin cho đến khi Musk đăng tải dòng thông báo ấy.
“Nếu bị phát hiện đã lừa dối các nhà đầu tư, Elon Musk có thể bị loại khỏi Tesla.” – giáo sư Henning tiếp lời.
Bên cạnh đó, Musk đang phải đối mặt với vụ kiện cổ đông thách thức việc Tesla mua lại SolarCity. Ông cũng đang cố gắng bổ sung và ổn định mô hình sản xuất Model 3. Ngoài ra, cuộc sống cá nhân đầy biến động cũng đòi hỏi Musk giải quyết thích đáng.
Rất nhiều thách thức đè nặng lên Elon Musk lúc này. Bạn bè và cả kẻ thù như đang chờ đợi từng hành động, lời nói tiếp theo của ông.
Musk có còn đăng những dòng trạng thái lên Twitter? Ông sẽ xoay sở thế nào nếu bị gọi điều tra lừa gạt cổ đông? Rất nhiều câu hỏi được đặt ra dành cho Elon Musk. Cả thế giới đang dõi theo ông.
Nhưng Elon Musk có lẽ đã quá quen với việc này. Vì những người dẫn đầu thường cô độc. Ông có lẽ đã quen với việc một mình đối mặt với tất cả.
“Elon rất thẳng thắn. Anh ấy sẽ nói tất cả những gì mình nghĩ, mặc kệ điều đó làm hại anh ta. Đây dường như là cách duy nhất Elon giao tiếp với tất cả.”
Dễ hiểu, bởi trong trường hợp này, những người dẫn đầu như Elon Musk không thể làm gì khác ngoài trực tiếp đương đầu với thử thách.
