“Exhuma” (tựa Việt: Quật Mộ Trùng Ma) là một bộ phim kinh dị huyền bí được cầm trịch bởi đạo diễn Jang Jae Hyun - người được mệnh danh là chuyên gia của thể loại này. Thời điểm công chiếu, bộ phim đã khuấy động toàn bộ phòng vé xứ Kim Chi, hồi sinh cả thị trường rạp chiếu vốn đang đối mặt với không ít đình trệ. Đây cũng đồng thời là một tác phẩm khơi dậy nỗi sợ hãi về nền chính trị biến động, xã hội và lịch sử, khiến người xem cảm nhận và chứng kiến bản chất thực sự của nỗi sợ ẩn chứa bên trong mỗi con người.
exhuma
Sau khi hứng chịu hàng loạt sự kiện bí ẩn, một gia đình giàu có ở Los Angeles đã nhờ tới bộ đôi pháp sư trẻ Hwa Rim và Bong Gil giải cứu đứa bé mới sinh của gia đình. Với khả năng ngoại cảm đặc biệt của mình, Hwa Rim cảm nhận được bóng tối của tổ tiên đã đeo bám gia đình họ. Để khai quật ngôi mộ và giải thoát tổ tiên, Hwa Rim tìm kiếm sự giúp đỡ từ nhà phong thủy hàng đầu Sang Deok và người làm nghề mai táng Young Geun. Cùng nhau, bốn người tìm thấy ngôi mộ trên một khu đất hẻo lánh ở một ngôi làng xa xôi của Hàn Quốc. Cám dỗ từ số tiền thù lao kếch xù và không nhận thức được hậu quả của sự việc, công cuộc khai quật được thực hiện đã giải phóng một thế lực tà ác ẩn sâu bên dưới mộ phần.
Exhuma, khơi dậy nỗi sợ hãi về nền chính trị biến động, xã hội và lịch sử. (Ảnh: Tư liệu)
Dựa trên các sự kiện lịch sử có thật, diễn biến câu chuyện không được hoàn thiện thông qua logic nội tại của thể loại kinh dị, thần bí mà xuôi theo cấu trúc của chính kịch, các mâu thuẫn leo thang, càng đào sâu thì càng có chuyện.
Trong bộ phim, Gisune – người được biết đến như một Âm Dương sư và nhà sư Nhật Bản chính là người đứng sau kế hoạch chôn cọc sắt cạnh phần mộ của ông nội Park Ji Young. Trong tiếng Nhật Gisune hoặc Kisune, có nghĩa là con cáo. Liên tục trong nhiều phân đoạn, hình ảnh con cáo xuất hiện, nó là hiện thân cho điềm gở và dòng thoại “con cáo cắn đứt eo con hổ” xuất hiện nhiều lần.
Ngoài ra, tên của các nhân vật Kim Sang Deok, Lee Hwa Rim, Go Young Geun và Yoon Bong Gil đều được lấy từ tên của những nhà hoạt động độc lập đã hy sinh vì độc lập của đất nước trong thời kỳ Nhật Bản thuộc địa. Ngay cả biển số xe cũng được đặt theo các ngày trọng đại tại Hàn Quốc như Ngày Độc lập 01/03 (biển số 0301) và Ngày Giải Phóng 15/08 (biển số 0815)…
Exhuma dựa trên sự kiện lịch sử, cảm hứng từ các nhân vật có thật. (Ảnh: Tư liệu)
Có thể thấy, những ám ảnh và bi kịch từ thời kỳ thuộc địa Nhật Bản vẫn ăn sâu vào xương sống của lịch sử hiện đại Hàn Quốc và Jang Jae Hyun đã nuôi ý tưởng khai quật nó lên một cách thẳng thắn, trực diện. “Quật mộ” trong nhan đề phim có thể hiểu theo nghĩa đen là đào mộ của người đã khuất trong quá khứ nhưng cũng thông qua quá trình đó, những con người và sự kiện trong quá khứ được tái hiện lại một cách tự nhiên, đặt ra nhiều câu hỏi và sự hiếu kỳ như ai được chôn cất ở đây, điều gì đã xảy ra khi di chuyển ngôi mộ?
Nếu nhìn vào mặt hình thức, quan tài của một tướng quân thân Nhật được đặt bên trên quan tài của một samurai Nhật Bản. Quan tài của samurai rất rùng rợn và bẩn thỉu, bao quanh bởi dây thép gai trong khi quan tài của gã thân Nhật có vẻ ngoài sang trọng và chứa đầy những châu báu. Khung cảnh một chiếc quan tài bẩn thỉu nằm bên dưới một chiếc quan tài sáng bóng cũng có thể được coi là ẩn dụ cho sự nghịch lý khi những hành động xấu xa, bội phản lại mang tới hạnh phúc, sự giàu có khổng lồ cho những người tham gia hành động thân Nhật lẫn các hậu duệ của họ.
Hơn nữa, nó có thể được hiểu như một thông điệp rằng sự giàu có tích lũy từ cái ác sẽ một ngày nào đó sẽ hiện nguyên hình bộ mặt xấu xí của nó. Giống như tất cả vàng bạc châu báu trong quan tài của gã thân Nhật đã biến mất trong hố lửa của lò hỏa táng vào một ngày mưa.
Trong phim, nhân vật thầy phong thủy Sang Deok có sự quan tâm đặc biệt đến tương lai của vùng đất này hơn bất kỳ nhân vật nào khác. Khi thuyết phục cả nhóm, Sang Deok nói về con cháu tương lai sẽ sinh ra và lớn lên trên vùng đất này, và ông cảm thấy mình phải có trách nhiệm với thế hệ tiếp theo. Điều này trở thành động lực chính thúc đẩy ông ở nửa sau phim.
Thầy phong thủy Sang Deok được thúc đẩy hành động bởi viễn cảnh tương lai. (Ảnh: Tư liệu)
Song song, trong lịch sử Hàn Quốc, các quốc gia được coi là đại diện của tội phạm chiến tranh là Đức và Nhật Bản. Tuy nhiên, hậu chiến tranh, Đức hội nhập thế giới, đặc biệt là đối với các nước bị ảnh hưởng, đích thân Thủ tướng xin lỗi, quỳ gối và thề sẽ không bao giờ tái diễn sự việc lần nữa. Mặt khác, Nhật Bản lại bị cho là thờ ơ và tiếp tục phớt lờ các nước bị ảnh hưởng bởi cuộc xâm lăng của mình, không ngoại trừ Hàn Quốc. Sự xuất hiện của chàng rể người Đức dường như là ý đồ của đạo diễn nhằm minh chứng rằng người Hàn đã phần nào được xoa dịu bởi nước Đức khi họ dũng cảm nhìn nhận lỗi lầm của mình và cùng lúc lên án những tàn tích còn sót lại của chiến tranh Nhật thuộc lẫn một nước Nhật chưa bao giờ lên tiếng về lịch sử xâm lược của nước mình.
Bởi lý do này, có nhiều lời chỉ trích cho rằng Exhuma là một bộ phim chống Nhật, bài Nhật. Nhưng hơn hết đó cũng là một bộ phim được lồng ghép một lượng lớn văn hóa Nhật Bản, bao gồm cả tiếng nói, ngôn ngữ Nhật.
Khi tôn giáo dân gian và kinh dị giao thoa
Bốn nhân vật với bốn nghề nghiệp khác nhau nhưng thuộc cùng trường tâm linh, bao gồm một thầy phong thủy, một người làm lễ tang theo đạo Cơ đốc và hai pháp sư trẻ. Một nhà sư cũng xuất hiện sau đó dù trong một thời gian ngắn. Đây đều là hiện thân hữu hình của những yếu tố tạo nên thế giới tâm linh, đời sống tinh thần của người Hàn Quốc. Những nhân vật này được xem như nhà thông thái. Họ hiểu rõ bí mật của thế giới, sống giữa ranh giới của sự sống và cái chết, giữa ánh sáng và bóng tối, giữa khoa học và mê tín.
Các nhân vật là hiện thân hữu hình của đời sống tinh thần người Hàn Quốc. (Ảnh: Tư liệu)
Bên cạnh văn hoá pháp sư và tôn giáo dân gian xứ Hàn, Exhuma được cài cắm một lượng lớn văn hóa, tôn giáo Nhật Bản. Theo đó, trong lịch sử nước Nhật, âm dương sư là những người rao giảng thuyết về ngũ hành âm dương được du nhập từ Bách Tế vào khoảng thế kỷ thứ 6. Họ vào triều đình Nhật và thành lập cơ quan quốc gia để xem vận mệnh dân tộc, con người, đất đai, quan sát các vật thể thiên văn, viết lịch…
Dần dần, âm dương sư bắt đầu thể hiện khả năng phép thuật của mình bằng cách sử dụng Thần đạo và Phật giáo, đồng thời đảm nhận những vị trí quan trọng trong triều đình Nhật Bản và chính phủ samurai. Trong suốt chiều dài lịch sử đầy hưng thịnh và suy vong của xứ phù tang, Onmyoji ( Âm Dương sư) và Onmyodo (đạo Âm Dương) là những vị trí quan trọng và được “hệ thống hóa” trong chính quyền trung ương ngay cả sau khi kết thúc thời đại samurai để bắt đầu quá trình hiện đại hóa Nhật Bản cho đến khi thất bại trong Chiến tranh Thái Bình Dương năm 1945.
Thời kỳ Nhật Bản đô hộ, để thống trị Bán đảo Triều Tiên, người Nhật đã cho xây các đền Âm dương và thực hiện các hoạt động ma thuật trên bán đảo này. Trên bối cảnh lịch sử đó, một Shogun (tướng quân) của thời kỳ Nhật Bản thuộc địa đã trở thành thần sau khi tàn sát 10.000 người trong cuộc xâm lược Joseon (1592-1599) và Trận Sekigahara của Nhật Bản (1600). Gisune (một Âm Dương sư, được cho là cáo tinh) về sau đã đóng một thanh Katana vào người của samurai này và đem ông ta tới Joseon, chôn quan tài theo chiều thẳng đứng ở vĩ tuyến 38 tương ứng với phần eo bán đảo Triều Tiên nhằm tiêu diệt năng lượng của Joseon.
Theo thời gian và bị ảnh hưởng bởi các nghi lễ, linh hồn và vật hòa vào nhau, bản thân samurai chính là cọc sắt và cọc sắt là samurai. Trong bộ phim, người ta miêu tả rằng các bậc thầy âm dương sư Nhật Bản (Gisune = cáo) đã cắn đứt eo của con hổ (Bán đảo Triều Tiên) cũng là vì vậy. Với ý nghĩa này, người xem có thể hiểu rằng Nhật Bản được cho là nguyên nhân gây ra vạch cắt trên lưng hổ, tức là sự chia cắt hai miền Nam và Bắc Hàn.
Ý nghĩa câu thoại “con cáo cắn eo con hổ” hiện lên ngay từ poster. (Ảnh: Tư liệu)
Thêm vào đó, trong thời kỳ Nhật Bản đô hộ, người Nhật đã chiếm đóng Seoul và thực thi cai trị dựa trên phong thủy. Ở Joseon, phong thủy được sử dụng để hồi sinh năng lượng của quốc gia và nhà vua, còn ở Nhật Bản, phong thủy được sử dụng để vực dậy năng lượng của chế độ Mạc phủ và nó cũng được sử dụng rộng rãi như một kỹ thuật để làm hại kẻ thù bởi các bậc thầy Âm Dương sư. Trong phim, nhân vật của Choi Min Sik xuất hiện với tư cách là một thầy phong thủy, còn ở Nhật Bản, thầy âm dương chính là thầy phong thủy. Cuối hồi hai khi diễn ra cuộc đối đầu giữa Kim Sang Deok với hồn ma samurai về cơ bản chính là cuộc đối đầu gián tiếp giữa thầy phong thủy của Hàn Quốc và thầy phong thủy của Nhật Bản.
Jang Jae Hyun đã lồng ghép một cách xuất sắc sự thật lịch sử và sự kết hợp giữa Onmyodo, Phật giáo, Thần đạo của Nhật Bản vào phim. Điều kỳ lạ là ở Nhật, những nhân vật gây ra vụ thảm sát Triều Tiên như tướng quân Toyotomi Hideyoshi cũng được tôn thờ như những vị thần tại đền Toyokuni. Hiện tại, có tới bốn ngôi đền Toyokuni ở Nhật Bản. Exhuma thể hiện rất rõ nét văn hóa độc đáo này của người Nhật, vùng đất mà ngay cả những người xấu cũng trở thành thần và là đối tượng được tôn thờ. Bộ phim là một ví dụ điển hình về văn hóa Thần đạo Shinto của Nhật Bản, một cuộc khám phá thú vị và hữu ích về lịch sử, văn hóa truyền thống xứ mặt trời mọc.
